Europa boycot Russische olie: heeft dat gevolgen voor de prijzen? Gaat Rusland dat voelen? En is Orban de grote winnaar?
Na bijna een maand onderhandelen is de Europese Unie er dan toch in geslaagd om het eens te worden over een boycot op Russische olie. Hongarije, Slovakije en Tsjechië krijgen echter uitstel. Hebben zij de slag met Europa gewonnen? En gaat de olieprijs nu nog een keer gigantisch de hoogte in?
Wat is er eigenlijk beslist?
Europa kondigde begin deze maand al een boycot van Russische olie aan, maar de Oost-Europese landen die fel afhangen van Poetins fossiele brandstoffen lieten dat niet zomaar passeren. Aangevoerd door de Hongaarse premier Viktor Orban zetten landen zoals Hongarije, Slovakije en Tsjechië hun voet. Commissievoorzitster Ursula von der Leyen liet maandag in de loop van de dag nog weten dat een akkoord op de Europese top vrij onwaarschijnlijk was, maar niet lang voor middernacht kwam er dan toch witte rook uit de Europese schouw.
Bedoeling is dat er voortaan geen Russische olie meer binnenkomt in Europa. Toch niet meer via zeetankers. Via de Droezjba-pijpleiding is dat wel nog het geval, al hebben Polen en Duitsland beloofd tegen eind dit jaar ook via die weg geen roebelolie meer in te voeren. Op die manier zou zo’n 90 procent van de Russische olie uit Europa worden gebannen.
Enkel de drie Oost-Europese landen worden wel nog via die pijplijn bevoorraad vanuit Moskou. Tsjechië krijgt anderhalf jaar de tijd om een oplossing te zoeken voor de bevoorrading van Russische diesel, maar voor Hongarije en Slovakije is er voorlopig nog geen deadline bepaald. Bedoeling is dat Boedapest op termijn via een Kroatische pijplijn bevoorraad wordt, maar dat gaat niet van vandaag op morgen. Aangezien de details van het akkoord door de EU-ambassadeurs nog verder moeten worden uitgewerkt, zal dat later nog worden beslist.
Heeft Orban zijn slag thuisgehaald, tegen de EU?
Orban is dikke vriendjes met de Russische president Vladimir Poetin en steekt de EU geregeld stokken in de wielen. Tegenover zijn achterban maakte hij duidelijk dat er voor Hongarije niets veranderd. “We zijn erin geslaagd het voorstel van de Commissie te verslaan,” verklaarde hij. Volgens Europa en het akkoord is het uitstel voor Hongarije maar tijdelijk, maar Orban is alvast zegezeker: “We hebben een akkoord bereikt dat zegt dat landen die olie via pijpleidingen ontvangen onder de oude voorwaarden kunnen blijven werken.”
Volgens professor en Europakenner Steven Van Hecke (KULeuven) is Orban zeer gewiekst, haalt hij altijd het onderste uit de kan en legt hij voor zijn achterban de dingen altijd anders uit, maar een nederlaag voor de EU ziet hij hier niet in. “Het heeft misschien allemaal wat lang geduurd, maar ik heb nooit getwijfeld aan een akkoord. Bovendien heeft Europa misschien wel een maand verloren, maar tegelijkertijd wel jaren gewonnen. Voor de Europese Commissie en de Green Deal is dit een gigantische overwinning. Het afkicken van steenkool en olie zal nu veel sneller gebeuren en Poetin helpt daar nu bij”.
Europees president Charles Michel was maandagavond alvast triomfalistisch. “Sommigen hadden het over een gebrek aan eenheid binnen de EU, maar dit is het bewijs dat we sterk en hard zijn en onze waarden en belangen verdedigen. Dit is een eensgezinde boodschap voor Oekraïne én voor Rusland. We zetten maximale druk op Rusland om de oorlog te beëindigen”, zei Michel.
Veel zal ook afhangen van de manier waarop het akkoord zal worden uitgevoerd en gecontroleerd. Er is voor alle landen bijvoorbeeld ook een noodclausule voorzien die noodmaatregelen toelaat indien er problemen opduiken?
Wat zijn de gevolgen voor Rusland?
Volgens energie-expert Thijs Van de Graaf (UGent) vormen olie en gas voor Poetin de helft van alle exportinkomsten. En olie is financieel zelfs nog belangrijker dan gas. Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne is al zo’n 30 miljard euro Europees geld voor olie naar de Russische staatskas gevloeid. Voor gas is dat “maar” 20 miljard. De boycot is dus wel een flinke klap voor Poetin en co. Al zien de Russen dat anders. “We vinden wel andere klanten voor onze olie”, liet de Russische ambassadeur in Wenen Mikhail Ulyanov optekenen.
Verliest België niet aan de deal?
België en Nederland hadden vooral schrik dat Duitsland en Polen nog een tijdje goedkoper Russische olie zouden kunnen inslaan en er zo een concurrentieel nadeel zou ontstaan voor onze economie. Maar door de belofte van de twee landen om vanaf eind dit jaar ook geen olie meer in te voeren via de Droezjba-pijpleiding is die vrees weggenomen. Premier Alexander De Croo verdedigde in elk geval het akkoord.
Heeft de boycot geen gevolgen voor onze havens?
Rusland is voor de haven van Antwerpen de vijfde handelspartner. En olie en gas - vooral olie zelfs - zijn daar een belangrijk onderdeel van. Er zal dus zeker een impact zijn, zegt Lennart Verstappen van de Port of Antwerp-Bruges. “Maar er zal ook wel worden gezocht naar alternatieven. Na het verbod op Russisch staal hebben we ook een grote shift gezien naar staal uit andere regio’s, waardoor het totale volume ongeveer hetzelfde is gebleven. We vermoeden dat dat voor olie hetzelfde zal zijn”.
Zal het akkoord de olieprijs nog meer de hoogte injagen?
In een eerste reactie op het akkoord ging de prijs in elk geval wel omhoog en bereikte die het hoogste niveau in twee maanden. Een vat Brent-olie uit de Noordzee werd 1,65 dollar duurder en kost nu meer dan 123 dollar. Voor een vat Amerikaanse olie is dat 118,5 dollar of 3,5 dollar meer.
Volgens Johan Mattart van Brafco, de Belgische Beroepsfederatie van brandstofhandelaars, stijgen ook de prijzen van alle afgewerkte producten. Diesel en stookolie waren dinsdagvoormiddag al 5 procent de hoogte ingegaan. “Op korte termijn zullen benzine en stookolie duurder worden en ik verwacht dat dat voor diesel, propaan en LPG later op de week ook zo zal zijn,” klinkt het.
Wat zijn de andere maatregelen uit het zesde sanctiepakket van de EU?
Naast de boycot op olie zitten er ook nog een aantal andere maatregelen in het pakket. Zoals de loskoppeling van de grootste Russische bank, de Sberbank, uit het internationale betalingsverkeer. Dat is ook voor nog twee andere financiële instellingen het geval. Er zijn ook nog sancties tegen Russische staatszender en hooggeplaatste militairen. En Oekraïne krijgt dan weer 9 miljard euro steun.
LEES OOK. Olieprijzen stijgen meteen naar hoogste peil in twee maanden na Europees akkoord over boycot Rusland
