Stapt Denemarken door oorlog in Oekraïne mee in Europees defensiebeleid? Denen vandaag naar stembus

In 1992 verwierpen de Denen nipt het Verdrag van Maastricht, dat van de Europese Gemeenschap de Europese Unie maakte. Om Denemarken toch aan boord te krijgen, kreeg het land van de EU een aantal uitzonderingsposities. Denemarken is dus wel lid van de EU, maar niet voor alle beleidsdomeinen. Zo doet Denemarken niet mee aan de euro, het gezamenlijke justitiebeleid en het defensiebeleid.

Door die uitzondering kan Denemarken bijvoorbeeld niet deelnemen aan Europese militaire missies. Met de oorlog die nu aan de gang is tussen Rusland en Oekraïne, een reden te meer voor de Denen om die uitzonderingsregel nu weer onder de loep te nemen.

"De regering zegt dat de situatie in Europa veranderd is door de oorlog: er moet één front gevormd worden en Europa moet eenheid uitstralen", zegt correspondent Jeroen Visser. "Het is ook zo dat de Deense regering al langer van deze uitzondering af wil. Het is niet zo'n handige uitzondering: zo kan je ook niet meepraten over gemeenschappelijke militaire wapens."

Het was al twee weken na het begin van de Russische invasie in Oekraïne dat de Deense regering het referendum uitschreef. Premier Frederiksen kondigde toen ook aan het defensiebudget te verhogen naar 2 procent van het nationaal product, zoals de afspraak is binnen de NAVO.

"In heel Scandinavië zie je dat de oorlog een enorme indruk heeft gemaakt", gaat Visser verder. "Zweden en Finland hebben hun aanvraag voor het NAVO-lidmaatschap ingediend. Er worden zware wapens naar Oekraïne gestuurd, wat ook al niet past binnen de traditie van Scandinavische landen die landen in oorlog niet willen steunen. En daar komt nu nog bij dat Denemarken de historische uitzondering waar ze destijds hard over hebben onderhandeld, willen opgeven. Dat is op zich best indrukwekkend en vanuit dat perspectief is de verwachting dat de voorstanders vandaag gaan winnen."

Peilingen voorspellen namelijk dat de voorstanders in de meerderheid zijn met 60 procent. "Al moet er wel worden bijgezegd dat er nog veel twijfelaars zijn en uit onderzoek blijkt dat twijfelaars, eenmaal ze gaan stemmen, vaak "neen" stemmen. Over die uitzonderingsregels van Denemarken (over de euro en over justitiesamenwerking) waren eerder al twee referenda, en daar zeiden de Denen "neen". Het wordt dus wel nog spannend."