Toparchitecten geven openbare toiletten in Tokio glans

Met hun duizelingwekkende hoeveelheden knopjes en standen zijn Japanse wc’s al langer een exportproduct dat gretig aftrek vindt bij liefhebbers van een exact instelbare waterstraal. Voor verwarring zorgen ze ook: bij toeristen die geen wijs worden uit de onbegrijpelijke instructies in Japans schrift, en in de zoektocht naar de doorspoelknop per ongeluk een klassiek muziekje of de brilverwarming aanzetten.

Maar goed, dat zijn de hightech toiletpotten. Met de hygiëne in ’s lands openbare wc’s is het in Japan, net als bijna overal ter wereld, niet altijd even florissant gesteld. Vaak zijn het hurktoiletten,  vaak stinken ze. Voor de Olympische Spelen van 2020 − die vanwege corona uitgesteld zouden worden − besloot het land dat het helemaal anders moest. Met een landelijke campagne werden overal hurktoiletten door modernere versies vervangen.

Voorbeeldland

Hoogleraar antropologie Masakazu Toki van de Edogawa Universiteit zag er een herhaling in van zestig jaar eerder, toen het land voor de Olympische Spelen van 1964, ook in Tokio, campagnes ondernam om alle straten schoon te maken. “Japan wilde een ‘voorbeeldland’ worden in de ogen van bezoekers door het land onberispelijk schoon te maken”, vertelde hij in 2020 aan persbureau Reuters. Properheid zit nog altijd verankerd in het Japanse nationale zelfbeeld, aldus Toki.

Japan staat daarnaast bekend als voorbeeldland in de architectuur, en het vlaggenschip van de campagne was het Tokyo Toilet Project, zoals het internationaal aangeprezen wordt. Daarvoor werden zestien toparchitecten en topontwerpers uitgenodigd om het concept openbaar toilet opnieuw uit te vinden, en ze tot een veilige en schone plaats te maken. In de Tokiose deelgemeente Shibuya verrezen, tot en met dit jaar, zeventien nieuwe toiletgebouwen. 

Oogstrelende exemplaren

Ze trekken een gestage stroom designtoeristen. Er zitten simpelweg oogstrelende exemplaren bij, zoals de ‘boswandeling’ die Kengo Kuma ontwierp, een verzameling retirades die wel wat op boshutten lijken, weelderig uitgevoerd in ceder- en kersenhout.

Andere architecten gingen nog verder. Er zit een wc van Kazoo Sato bij waar je niets aan hoeft te raken, maar alles met stemcommando’s aan kunt sturen. Shigeru Ban bedacht een wc-gebouw dat helemaal doorzichtig is, uitgevoerd in verschillende kleuren glas. Als je de deur op slot draait, wordt dat glas mat en ondoorzichtig. Zo hoef je niet aan de klink te rommelen, je afvragend of er al iemand binnen zit, en kun je ook alvast inspecteren of de wc schoon genoeg is. De transparantie op het moment dat je de wc verlaat, lijkt bezoekers bovendien aan te moedigen om de plek schoon achter te laten, constateerden sommige journalisten.

De Duitse regisseur Wim Wenders (onder andere bekend van Paris, Texas) werd ook benaderd door het project. “Mijn eerste reactie, moet ik toegeven, was: wat? wc’s?”, vertelde Wenders onlangs. Maar al snel begon er in zijn hoofd van alles te draaien, en raakte hij geïnspireerd om er zijn volgende film op te nemen. De hoofdpersoon is een schoonmaker van de wc-gebouwen.

“De wc is een plek waar iedereen hetzelfde is. Er is geen rijk of arm, oud of jong. Iedereen is er deel van de mensheid.” De film die deze gedachten verder uit moet diepen, wordt later dit jaar opgenomen en is in 2023 te bekijken.

Lees ook:

Japan ruikt exportkansen voor slimme wc’s

Binnenkort is het misschien niet meer nodig een tijdschrift mee te nemen bij het toiletbezoek. Een uitgebreide gebruiksaanwijzing is beter. Als het aan Tokio ligt zal de hypermoderne Japanse pot, inclusief verwarmde bril en bedieningspaneel om een aangenaam en hygiënisch verblijf te garanderen, aan een internationale opmars beginnen.