‘Magistraten verzuipen in het werk’: wat is de erfenis van Sammy Mahdi op Asiel en Migratie?

Actievoerders hebben een stapel rugzakken neergelegd voor het Justitiepaleis in Brussel. “Ze staan niet enkel symbool voor de rugzak waarmee migranten hun reis afleggen, maar ook voor de ballast waarmee de overheid hen opzadelt”, zegt Pierre-Arnaud Perrouty, directeur van Ligue des Droits Humains. 

Diezelfde woensdag kregen weer enkele tientallen mannen aan het Klein Kasteeltje te horen dat ze wél een asielaanvraag kunnen doen, maar geen opvang krijgen. Wettelijk gezien hebben ze nochtans recht op bed, bad en brood. 

Volgens ngo Vluchtelingenwerk Vlaanderen stonden zo woensdag 96 mannen weer op straat, volgens Fedasil, verantwoordelijk voor de asielopvang, ging het om een zestigtal. En zo gaat het al maanden. 

Staatssecretaris voor Asiel & Migratie Sammy Mahdi (cd&v) heeft een wachtlijst ingevoerd, waardoor kwetsbare profielen, zoals vrouwen en kinderen, voorrang krijgen. Al sinds september vorig jaar zijn er te weinig plaatsen in de asielopvang, waardoor mannen op straat belanden. 

Advocate Hélène Crokart geeft het voorbeeld van Aboubakar, die in Kameroen opsluiting riskeerde omdat hij op mannen valt, na een tocht te voet in Libië geraakte, waar hij in handen viel van mensensmokkelaars die hem opsloten. Uiteindelijk is hij in Spanje beland waar hij als seizoensarbeider 2 euro per uur verdiende in de tomatenteelt. Daarna reisde hij door naar België. 

Eenzijdige verzoekschriften

De opvangcrisis bestaat deels uit mensen die doorreizen in Europa, terwijl ze eigenlijk in het eerste land asiel moesten aanvragen. De afgelopen 4 maanden waren er 4.000 migranten in ons land die al een status bleken te hebben of een aanvraag hadden lopen elders in de EU. 

Het haalt de Europese solidariteit onderuit, maar ontslaat België niet van zijn wettelijke verplichtingen. Om toch opvang te krijgen, dienen advocaten eenzijdige verzoekschriften tegen Fedasil in bij de arbeidsrechtbank. 

“De arbeidsrechtbank in Brussel is georganiseerd op 40 van die verzoekschriften per jaar, dit jaar zijn het er al 1.200", zegt Marie Messiaen, voorzitter van de vakvereniging van magistraten ASM en zelf ook rechter in de arbeidsrechtbank in Henegouwen. “Ze verzuipen onder het werk. Dinsdag is er een zitting geannuleerd, bij gebrek aan personeel. Ook gewone Belgen zijn dus slachtoffer van deze situatie.”

De Franstalige arbeidsrechtbank van Brussel trok vorige week aan de alarmbel met een persbericht, waarin ze stelde dat de werking in het gedrang komt. Gevolg van al deze verzoekschriften: sinds januari heeft de rechtbank Fedasil al 740 keer verplicht om toch onmiddellijk een opvangplaats toe te wijzen, wat vervolgens ook gebeurt. 

In een andere procedure zijn Fedasil en de Belgische staat in januari ook al veroordeeld in eerste aanleg tot een dwangsom van 5.000 euro per dag waarop “minstens één persoon zijn recht tot verzoek om internationale bescherming niet kon indienen”. Een nieuwe veroordeling in maart trok die dwangsommen op tot 10.000 euro per dag. 

Volgens Vluchtelingenwerk Vlaanderen, dat die procedure startte, is het totaalbedrag intussen al opgelopen tot meer dan een half miljoen euro, maar zolang de ngo niet naar de beslagrechter stapt, blijft dat een virtuele som.

“Wat zouden we in beslag kunnen nemen, zonder de dienstverlening van Fedasil helemaal lam te leggen?” klinkt het bij de ngo. De dwangsommen missen bijgevolg effect. 

Chaos?

Op 25 juni zal cd&v staatssecretaris Mahdi in Plopsaland aanstellen tot de nieuwe partijvoorzitter en zal iemand anders Asiel en Migratie overnemen. Laat hij een staatssecretariaat in chaos achter? Daarover zijn de meningen verdeelder dan over de opvangcrisis. 

Mahdi is een staatssecretaris die investeert in zijn departement, ‘ongezien’ volgens sommigen, en honderden extra werkkrachten aanwerft. Hij oogst lof voor zijn aanpak van de Oekraïense vluchtelingencrisis. Vandaag zijn er 45.000 attesten tijdelijke bescherming afgeleverd, in amper drie maanden tijd. De staatssecretaris heeft daarvoor in recordtijd een centrum op de Heizel ingericht en een registratieprocedure geactiveerd. 

Tegelijk maakt dat ‘Oekraïense succes’ het contrast met de opvangcrisis van asielzoekers des te opvallender. 

“Er zijn meer dan 1.000 opvangplaatsen die voorzien zijn voor Oekraïners maar op dit moment niet ingevuld worden”, zegt Tine Claus, directeur van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Ook de partij Groen riep al op om die plaatsen te gebruiken voor asielzoekers. 

Dat ziet Mahdi anders: “De plaatsen voor Oekraïners zijn duurzame huisvesting voor mensen die hier tijdelijk bescherming krijgen. Nu gemeenten verplichten om die plaatsen af te staan voor anderen zou niet correct zijn. Fedasil heeft de voorbije maanden plaatsen gecreëerd, tot meer dan 30.000. Alleen kom je er niet met extra plaatsen.”

Een deel van de oplossing ligt volgens de staatssecretaris in vlottere procedures. Enter het migratiewetboek. Mahdi’s voorganger Theo Francken ging er het ‘magnum opus’ van maken, maar toen stapte N-VA uit de regering. In de amper anderhalf jaar dat Mahdi aan de slag is, zal ook hij geen migratiewetboek afwerken, maar een nota met de krachtlijnen is wel al voorgelegd in de regering en afgeklopt in de kern. 

“De opvang staat onder druk, maar hij zal het departement niet in puin achterlaten, maar in de steigers”, klinkt het bij een migratie-expert.