Waarom ‘Peaky Blinders’ niet zomaar een gangsterreeks is: ‘Iedere gewelddaad heeft een consequentie’
De Shelby’s vatten deze week hun zesde en laatste jaargang aan op Netflix. By order of the Peaky Blinders: vier redenen waarom deze baanbrekende Britse gangsterreeks haar plaats heeft verdiend op het bovenste schap van de tv-fictie.
1. De historische setting
Het zesde en laatste seizoen van Peaky Blinders, dat na de initiële uitzending op BBC One nu op Netflix landt, vat aan met Tommy Shelby (Cillian Murphy) die een hele heer is in 1934. Maar Peaky Blinders begon zijn eerste jaargang in 1919, vlak na Wereldoorlog I dus, en heeft doorheen de seizoenen een hele weg door het interbellum afgelegd. Een periode tjokvol sociale, economische en culturele ontwikkelingen, waarvan de meeste uitsluitend weggelegd waren voor een geprivilegieerde elite.
Uit die sociale tegenstellingen ontstonden gangsterbendes die opportuniteiten zagen in de periode van hedonisme en nihilisme die gepaard ging met zo’n samenleving die ineens in hogere vitesse reed: tijdens die roaring twenties werd er gefeest en illegaal gegokt, en maakten zij die de goedjes konden betalen kennis met cocaïne en opium. “Het was de start van het modernisme, maar een valse start”, benoemde Peaky Blinders-showrunner Steven Knight het ooit in The Guardian.
2. Het gangsterdrama
Als er een parallel moet worden getrokken met een andere tv-reeks, past het Amerikaanse Boardwalk Empire (2010-2014) het beste in dat plaatje. Die speelde zich in min of meer hetzelfde tijdperk af, met eveneens keiharde, straatarm opgegroeide heerschappen die in een wereld vol criminele kansen terechtkomen. Ook in het Birmingham van Peaky Blinders bouwen de Shelby’s een crimineel imperium uit dat hen financieel op gelijke hoogte brengt met de ‘eerlijke’ elite, maar verscheidene sequenties in de reeks laten zien dat dat niet betekent dat ze door die goegemeente als hun gelijke worden beschouwd. “Ze worden rijker en rijker, maar hun geld lost hun problemen niet op”, zei Murphy tegen de BBC.
Dat naturalisme is natuurlijk de kern van alle gangsterfictie: de booswichten – verder toffe peren en brave huisvaders – zijn opgegroeid in een wereld waarin geweld wordt gebruikt om conflicten op te lossen, en waarin misdaad de enige manier is om hun fortuin te maken. Maar wat ze ook doen: ze ontkomen niet aan hun afkomst. “De hele reeks gaat over ontsnappen aan waar men is geboren”, zei Knight tegen The New York Times.
3. Complexe personages
De hoofdpersonages van Peaky Blinders zijn gebaseerd op een uit Roma-zigeuners ontstane criminele bende die effectief heeft bestaan in het Birmingham van rond de eeuwwisseling, maar alle historische bronnen over de échte Peaky Blinders houden ergens rond het jaar 1910 – tien jaar voor de setting van de reeks – op. Knight baseerde zijn vertelling naar eigen zeggen op verhalen die hij meekreeg over de generatie van zijn grootouders, waarvan sommige familieleden bij die bende zouden hebben behoord.
Maar het sprongetje vooruit in de tijd dat Knight maakte liet hem toe om zijn antihelden te presenteren als getraumatiseerde zielen. De meeste van de Peaky Blinders, zoals Tommy en Arthur Shelby (Paul Anderson), zijn getraumatiseerde WO I-veteranen. “Tommy is een van die mannen die vreselijk beschadigd zijn teruggekeerd van die oorlog”, zei Murphy in The Guardian. “En die zonder enige begeleiding terug in de maatschappij werden geduwd. Tommy heeft een enorm dedain voor autoriteit: alles wat men hem heeft verteld is een leugen.”
Die complexiteit schuilt niet alleen in de protagonisten van Peaky Blinders, maar ook in de personages die hen het leven zuur proberen te maken. Ook de door Sam Neil vertolkte flik Chester Campbell en de Amerikaanse gangster Luca Changretta waren personages met een sterk innerlijk conflict. En dan waren er de ijzeren dames die de touwtjes wellicht strakker in handen houden dan de heren. Zoals zus Polly (de betreurde Helen McCrory), of het vrouwelijke booswicht uit het nieuwe seizoen. “Ik vind het altijd verrassend wanneer dat aspect van de reeks wordt becommentarieerd”, zei Knight. “In eender welke familie die ik ooit ben tegengekomen waren de vrouwen dominant.”
4. Filmische aardigheidjes
De stoffige, smeulende, mistige straten van de Birminghamse cités geven Peaky Blinders een onheilspellende panache mee, die kijkers zich ongetwijfeld zullen blijven herinneren. Ook schuilt er een hoop bombast in het camerawerk, met veel slowmotionbeelden en een heerlijk anachronistische art punk-soundtrack, met nummers van Nick Cave, PJ Harvey, Radiohead en David Bowie. Er is veel vuur te zien in het decor, volgens Knight een metafoor voor de mentale hel waarin de personages zich bevinden.
Veel is verder al verteld over stijl en swagger van de reeks, met de kostumering die vandaag nieuwe modetrends zet. Net als de haartooi van de personages, die in het echt werd bedacht om WO I-soldaten te behoeden voor luizen. En dan is er, tot slot, het gestileerde geweld. Uit een van zijn familiehistories haalde Knight het – nooit door andere historische informatie gestaafde – idee van de scheermesjes die de Blinders in de klep van hun pet hebben genaaid om onherstelbare kerven achter te laten in het gelaat van hun tegenstanders. Peaky Blinders is een van de gewelddadigste reeksen op tv, al zegt Knight zich wel te hoeden voor het glorificeren van dat geweld. “Iedere gewelddaad heeft een consequentie in het verhaal.”