Door zichzelf met Peter de Grote te vergelijken, gooit Poetin zijn eigen ruiten in

‘Hij heeft hen niets afgenomen, hij heeft teruggenomen (wat van Rusland was)', zei Poetin bij de opening van de tentoonstelling Peter de Grote, de geboorte van een imperium.  Grijnzend voegde hij eraan toe: ‘Kennelijk is aan ons ook de taak toegevallen terug te nemen (wat van ons was) en dat te versterken.’ Volgens hem zal Rusland daar ook in slagen ‘als we uitgaan van deze essentiële waarden die de basis vormen van ons bestaan’.

Het was een ontboezeming waarmee de Russische president zijn bewering ondergroef dat het hele conflict rond Oekraïne is veroorzaakt doordat het Westen zich niet zou hebben gehouden aan de belofte de Navo niet uit te breiden in de richting van Rusland.

Het Russische imperiale verleden

Al eerder had Poetin laten merken dat hij Oekraïne, dat de onafhankelijkheid uitriep na de val van het Sovjetregime in 1991, niet als een echt land erkende. In een lang traktaat betoogde hij vorig jaar dat de Russen en Oekraïners één volk vormen en dat Oekraïne een kunstmatige constructie was. De grootste fout was dat Vladimir Lenin de Sovjetrepublieken (op papier) het recht op afscheiding had gegeven, volgens Poetin een ‘gevaarlijke tijdbom’ die ontplofte toen de communistische partij de macht kwijtraakte.

Poetins idee dat hij niet alleen de heilige taak, maar ook het recht heeft ‘van oudsher Russische’ gebieden 'terug te nemen', toont aan dat voormalige Sovjetrepublieken, zoals de Baltische landen, alle aanleiding hadden bescherming te zoeken bij het Westen. Het roept ook de vraag op of de Navo Poetins revanchistische honger had kunnen stillen met de garantie dat Oekraïne nooit lid zou worden van het bondgenootschap. Gezien zijn obsessie met het imperiale verleden is dat heel onwaarschijnlijk.

Met zijn terugkeer naar de tijden van tsaar Peter de Grote gooit Poetin feitelijk ook het hele moderne internationale recht overboord, met zijn nadruk op soevereiniteit en de onaantastbaarheid van grenzen. Rusland bepaalt zelf wel op welke buitenlandse gebieden dat ‘recht’ heeft. 

Poetin vs. Peter

Narva (nu Estland), Reval (het huidige Tallinn) en Riga (de hoofdstad van Letland) behoorden tot de eerste steden die tsaar Peters troepen innamen in de 21 jaar durende campagne tegen de Zweedse koning Karel XII, zelf een onverbeterlijke vechtbaas. Heeft Poetin dus het recht de Baltische landen weer onder controle van Moskou te brengen? En waar houden de Russische historische aanspraken op? Onder Catharina de Grote behoorde ook Moldavië deels tot Rusland.

Door zich op één lijn te stellen met Peter de Grote hoopt Poetin te profiteren van de populariteit die de tsaar nog steeds onder de Russen geniet. Maar het is de vraag of hij zichzelf een dienst heeft bewezen met zijn vergelijking tussen tsaar Peters Noordse oorlog en de oorlog tegen Oekraïne. De afgelopen tijd begon het westerse blok, dat aanvankelijk als één man achter Oekraïne stond, juist wat scheurtjes te vertonen. Sommige landen begonnen voorzichtig te praten over de noodzaak van een bestand (voornamelijk om de economische schade in eigen land door de stijgende olie- en gasprijzen beperkt te houden).

Die pleidooien voor een vergelijk worden wel heel moeilijk vol te houden, nu Poetin nog eens openlijk laat blijken dat hij het hem gaat om de 'rechtmatige’ terugkeer van historische gronden in de schoot van Rusland. Daarmee heeft hij de kans op een bestand, laat staan op een vredesregeling, uitgesloten.

Onoverbrugbare kloof

Critici in Rusland herinnerden er dan ook fijntjes aan dat Poetins vergelijking met zijn grote voorbeeld mank gaat. Peter de Grote stichtte Sint-Petersburg in 1703 als 'raam naar het Westen’, maar Poetin is druk bezig dat raam weer te sluiten, klonk het op de sociale media in Rusland. Door de oorlog die van Poetin geen oorlog mag heten, is de kloof met het Westen vrijwel onoverbrugbaar geworden.

Dat het Kremlin niet geïnteresseerd is in werkelijke onderhandelingen met Kiev blijkt wel uit de voorbereidingen die de door de Russen geïnstalleerde ‘militair-civiele’ autoriteiten in de bezette gebieden treffen voor aansluiting bij Rusland. De pro-Russische autoriteiten kondigden afgelopen week met veel fanfare aan dat de spoorwegverbindingen en de autoroute over land vanuit Rusland naar de Krim volledig zijn hersteld.

Ook de watervoorziening naar de kurkdroge Krim via een kanaal uit de Dnjepr, dat door de Oekraïners was afgesloten na de annexatie van het schiereiland door Rusland, is weer in gebruik. 

Het is wel duidelijk dat Rusland die strook langs de zuidkust niet meer uit handen zal geven. Volgens de Russische nieuwssite meduza.io, die vanuit Riga opereert, heeft het Kremlin al een ervaren topambtenaar aangewezen die als taak heeft een referendum over aansluiting in de bezette regio's te organiseren. Daarna kunnen die dan, zogenaamd op verzoek van de bewoners, door Rusland kunnen worden ingelijfd.