Hoezo plagiaat? Veel popsongs lijken gewoon op elkaar

Afgelopen week werd de stapel met plagiaataanklachten bij de Amerikaanse rechtbanken weer een stukje hoger. Dit keer was het songschrijver Andy Stone die claimt dat de in 1989 door hem gepende kerstsong ‘All I Want for Christmas is You’ vijf jaar later werd gekopieerd door Mariah Carey, die er elke decembermaand miljoenen mee verdient.

In de Amerikaanse media gaven auteursrechtspecialisten Stone geen schijn van kans. “Op liedtitels rust geen copyright”, stelde advocaat Pamela Koslyn afgemeten. Ze becijferde dat er inmiddels 177 liedjes bestaan met daarin de tekst all I want for Christmas is you. En inderdaad: de versie van Stone – opgenomen door Vince Vance & The Valiants – lijkt voor geen meter op de poedersneeuwklassieker van Carey. Toch eist Stone 20 miljoen dollar schadeloosstelling.

Het zijn dit soort aanklachten waartegen popster Ed Sheeran vorige maand met kracht stelling nam. Hij was zelf net vrijgesproken in een plagiaatzaak rondom zijn nummer ‘Shape of You’ uit 2017. Songschrijver Sami Chokri had bij de rechter betoogd dat het niet anders kon dan dat Sheeran die hit baseerde op Chokri’s creatie ‘Oh Why’ uit 2015. De uitspraak van de rechter was glashelder: hoewel er bij één melodielijn overeenkomsten zijn, maakte Sheeran “niet bewust of onbewust” inbreuk op het copyright van Chokri.

Geldbeluste types

Sheeran zette na afloop een emotioneel statement op zijn Instagram. Dit soort “ongefundeerde claims” verziekt de muziekindustrie, vindt hij. Volgens Sheeran gokken geldbeluste types erop dat grote namen uit de popmuziek geen zin hebben in het gedoe en de slechte publiciteit van een rechtszaak om er zo een financiële schikking uit te slepen. En daarbij, zei Sheeran, moet de popwereld inzien dat inmiddels bijna alle muziek al een keer is geschreven. “Er is nu eenmaal zo’n beperkt aantal noten en akkoorden dat wordt gebruikt, dat toevallige overeenkomsten onvermijdelijk zijn als er 22 miljoen nieuwe songs per jaar uitkomen.”

Het is een stelling waar de Nederlandse jurist Mauritz Kop, gespecialiseerd in muziekrecht en verbonden aan de https://law.stanford.edu/directory/mauritz-kop/Amerikaanse Stanford Law School, zich wel in kan vinden. “Er zijn per octaaf maar twaalf noten beschikbaar, en eigenlijk maar enkele akkoordenprogressies die voor popmuziek prettig in het gehoor liggen. Doordat popliedjes meestal uit drie of vier akkoorden bestaan, is het aantal combinaties beperkt. In de dance, waar nog minder akkoorden worden gebruikt, is de speelruimte nog krapper.”

En omdat, zoals Kop het voorzichtig uitdrukt, “een liedje van Madonna net iets eendimensionaler is dan een symfonie van Mahler”, ligt overlap in creaties op de loer. De auteursrechtspecialist ziet het aantal muzikale plagiaatzaken snel groeien. Een vrij logisch gevolg van het toenemen van het aantal nieuwe liedjes, denkt hij. Maar ook de publiciteit rond de zaken tegen bekende popsterren heeft een aanzuigende werking.

Extra cursussen rechters

Plagiaat, zegt Kop, is eenvoudig te definiëren als de inbreuk op het auteursrecht van de maker. Er bestaat geen onderscheid tussen bewust of onbewust plagiaat. Tegelijk blijft het beoordelen van een mogelijke plagiaatzaak te allen tijde mensenwerk. Wie een juridisch bindende uitspraak wenst moet naar de rechter stappen.

Omdat die dikwijls geen muziekwetenschapper is, biedt Kop extra postdoctorale cursussen aan om rechters ook vertrouwd te maken met alle facetten van het muziekrecht. Hij somt de factoren op die moeten worden gewogen bij opvallende gelijkenissen: de akkoordenstructuur, de zanglijn, het tempo, de toonsoort, de melodie en de tekst. Geen deel van het zogeheten toetsingskader zijn de energie, de stijl, de groove of de mood. En uiteraard geldt: wie als eerste zijn creatie vastlegt, heeft de eerste rechten.

Hitzangeres Dua Lipa werd eerder dit jaar twee keer in een week aangeklaagd voor haar nummer Levitating uit 2021. De klacht van reggaeband Artikal Sound System lijkt een poging in de categorie ‘op goed geluk’, maar de claim van het gelauwerde songschrijversduo Lawrence Russell Brown en Sandy Linzer is serieuzer te nemen. De  twee, van wie Linzer de evergreen ‘Working My Way Back to You’ voor de The Four Seasons schreef, stellen dat Lipa inbreuk heeft gepleegd op het copyright van hun disconummer ‘Wiggle and Giggle All Night’, in 1979 opgenomen door Cory Daye.

De twee tachtigers zijn geduchte tegenstanders in de rechtszaal. Eerder wonnen ze om hetzelfde nummer al een zaak tegen zanger Miguel Bose. Zijn hitje ‘Don Diablo’ uit 1980 was volgens de rechter deels gekopieerd, waardoor Brown en Linzer ook credits en royalty’s moesten krijgen.

Lipa heeft niet op de claim gereageerd. Hoewel er inderdaad overeenkomsten tussen de liedjes zijn, lijkt de vraag relevanter hoe waarschijnlijk het is dat Lipa en haar schrijversteam het nooit een grote hit geworden Wiggle and Giggle All Night daadwerkelijk kenden. Toch wordt in de Amerikaanse media gesuggereerd dat achter de schermen aan een schikking wordt gewerkt.

Kop wil geen uitspraken doen over lopende zaken, maar zegt wel: “Ik denk dat we wat minder snel in de kramp moeten schieten. Procederen zonder redelijke grond is onethisch. Uiteraard, er blijven gevallen van kwaad opzet, maar in het algemeen moeten we eraan gaan wennen dat muziek op elkaar lijkt.”