Wanneer knaldrang ‘knaldwang’ wordt. Fleur (26): “Het was te veel. Onze agenda zat weer bomvol”
Knaldrang werd in 2021 verkozen tot woord van het jaar: we stonden toen op ontploffen om opnieuw te kunnen feesten. En ja hoor, deze coronavrije zomer plannen we ons leven gretig vol met feestjes en terrasjes. Een mens zou er uitgeput door raken — een fenomeen dat nu al ‘knaldwang’ heet. “Het was te veel. Onze agenda zat bomvol”, getuigt Fleur (26). Welzijnspsycholoog Hein Zegers geeft tips om eraan te ontsnappen.
Chloë StylemansLaatste update:17-06-22, 16:40
“Ik heb voor deze zomer een systeem uitgedokterd om mezelf niet vast te rijden”, vertelt Fleur (26). “Vorige zomer was fenomenaal. Mijn vriend en ik verhuisden op het moment dat de coronamaatregelen soepeler werden. Twee vliegen in één klap. Het sociale leven kwam weer op gang en we planden veel housewarmings en bezoekjes in.”
Niets om over te klagen, lacht Fleur, maar corona leerde haar wel om de rust opnieuw te waarderen. “Ik vind het zalig om eens een avond niets te doen, maar dat kon die zomer bijna niet. Het was te veel, onze agenda zat bomvol.” Een klassiek symptoom van ‘knaldwang’. En dat wil Fleur deze zomer anders aanpakken. Naast vakanties, festivals, trouwfeesten, hobby’s en terrasjes staat er nu ook in drukletters ‘vrijhouden’ in Fleurs agenda.
“Dat zijn dan weekends die we spontaan willen invullen”, zegt Fleur. “Het draait erom dat dan niets ‘moet’.” En als er in de vriendengroep dan toch plannen gemaakt worden? “Als ik er dan zin in heb, ga ik mee. En anders geef ik aan dat ik andere dingen gepland had, wat niet gelogen is. In mijn vriendenkring is er altijd wel iets leuks te doen, maar tegen mijn beste vrienden durf ik al ‘nee’ te zeggen. Al blijft het een moeilijke oefening: door je grenzen af te bakenen, voel je je af en toe een controlefreak of een seut.”
Maar Fleur nuanceert dat ook. “Als er echt een belangrijk feest met mijn ‘vrije’ weekend zou overlappen, stond dat al in de agenda. Ik heb ook nog nooit iemand pijn gedaan door ‘nee’ te zeggen. Als je dat uitspreekt, wordt het begrepen.”
Noem knaldwang een soort burn-out, maar dan met klachten over je vrije tijd.
Welzijnsexpert Hein Zegers
Ons sociaal leven ondergaat het lasagne-effect
Het is een goed idee om grenzen aan te geven, vindt welzijnspsycholoog en auteur Hein Zegers: “Ik merk in mijn praktijk dat veel mensen nu last hebben van die ‘knaldwang’. Noem het een soort burn-out, maar dan met klachten over je vrije tijd. Door alle activiteiten van tegenwoordig, smachten we naar een moment om te kunnen ademen.”
Mensen zijn sociale beestjes, stellen niet graag teleur of hebben fear of missing out als ze dat ene afspraakje links laten liggen. “Daardoor prop je een zaterdag vol met wel drie activiteiten, iets waar je uiteindelijk ongelukkig van wordt. Vergelijk knaldwang met lasagne eten”, grapt Zegers. “De lockdown wakkerde een enorm verlangen aan om eindelijk op café te kunnen. Veel mensen houden daarvan, net als veel mensen van lasagne houden. Maar als je drie keer lasagne op je bord krijgt, smaakt dat niet meer zo. Voor enkele mensen gebeurt nu hetzelfde bij hun sociale activiteiten.”
We hebben snel het gevoel dat we niet onder onze sociale verplichtingen uit kunnen. Toch is het wetenschappelijk bewezen dat ons brein gemaakt is om slechts een paar echte vriendschappen te onderhouden. Zegers: “Als we ver terug in de tijd gaan, zien we dat de mens in kleine gemeenschappen van ronduit honderd mensen leefde. Ons brein kan niet méér aan. Het kan dus dat mensen zich verplicht voelen om activiteiten te doen tussen veel mensen, zoals een festival. Terwijl je brein daar misschien niet goed op reageert en jijzelf ook niet.”
We kunnen helemaal niet goed vooraf voorspellen hoe gelukkig iets, een afspraakje bijvoorbeeld, ons zal maken.
Welzijnsexpert Hein Zegers
En toch durven veel cliënten in Zegers’ praktijk geen ‘nee’ zeggen. “Dat komt door het fenomeen van affective forecasting. We kunnen helemaal niet goed vooraf voorspellen hoe gelukkig iets, een afspraakje bijvoorbeeld, ons zal maken. Op het ogenblik dat een vriendin vraagt om naar een fuif te gaan, denk je: ‘Ja, zalig!’ Je voorspelt dan dat dat je gelukkig zal maken. Maar als die dag er is, heb je misschien geen zin omdat je al een heel drukke week had.”
Leren 'nee’ zeggen
Voor zijn boek ‘Zooikoorts’, over mensen die last hebben van een zootje aan bezigheden, interviewde Hein Zegers 500 mensen. De stappen die ze namen om prioriteiten te stellen, kun je samenvatten in de BASICS-theraphie.
1. (Step) back Zeg niet meteen ‘ja’ als iemand je vraagt om naar een drink te gaan. Zeg liever dat je het nog eens moet bekijken. Mensen leven op automatische piloot, je moet op pauze durven duwen. Sta stil bij hoe druk het momenteel is.
2. Aandacht Luister op een rustig moment naar jouw buikgevoel. Wil je naar die drink gaan? Vind je de persoon die de drink geeft oprecht sympathiek of wil je gewoon op een goed blaadje staan? Als je al twee andere activiteiten had die week, zal het je dan gelukkig maken?
3. Selecteer Maak nu de overweging en selecteer tussen gelegenheden. Prioriteer wat voor jou van belang is.
Mensen zijn gaan nadenken over wie hun echte vrienden zijn en voor wie ze tijd willen maken.
Welzijnsexpert Hein Zegers
4. Investeren Voor de dingen die je wel kiest vanuit je buikgevoel, moet je ten volle gaan. Als je afspreekt met een vriendin die het echt waard is, moet je tijd nemen voor elkaar. Ook wanneer die persoon je bijvoorbeeld laat opbelt.
5. Cut In deze fase weet je waarin je wil investeren, waardoor knippen makkelijker wordt. Een student die een lastig examen wil skippen maar wel zijn diploma en droomjob wil behalen, kiest uiteindelijk toch om mee te doen. Als je naar een feestje wil, niet omdat je daar zin in hebt, wel omdat er anders over je geroddeld zou worden, dan weet je dat je die toxische vrienden beter uit je leven knipt.
6. Sense Na al deze stappen, merk je dat de dingen meer betekenis krijgen. De afspraakjes die je wel toezegt, zullen meer in overeenstemming zijn met jouw waarden en waarvoor jij staat.
Mensen zien is wél belangrijk
Corona is een vuil beestje, maar mensen zijn wel hun prioriteiten gaan herschikken, legt Zegers nog uit. “Mensen zijn gaan nadenken over wie hun echte vrienden zijn en voor wie ze tijd willen maken. Een op vijf werd ook ongelukkig tijdens de lockdown.” Dus ja, other people matter. Het is de spreuk waarbij Zegers zweert. “Uit welzijnsonderzoek weten we dat andere mensen cruciaal zijn voor ons geluk. Mensen opzoeken is dus absoluut niet verkeerd, het mag gewoon niet als een opgave aanvoelen.”
Probeer dan trouwens niet met een leugentje ergens onderuit te muizen. “Je kunt ook zeggen dat je een afspraak in de agenda hebt staan. Met jezelf dan. Veel van mijn cliënten voelen zich beter sinds ze tijd maken voor zichzelf. Knallen vanuit een drang is perfect, zorg gewoon dat het geen dwang wordt”, sluit Zegers af.
