Ons hart gaat extra pompen en we hebben minder honger: dit doet ons lichaam om af te koelen

LEES OOK. Zo houd je je huis koel tijdens een hittegolf: “Het belangrijkste is: logisch nadenken”

Hypothalamus is thermostaat

“Ons lichaam heeft een kerntemperatuur van 37 graden Celsius. Dat is ook de temperatuur waar we altijd naar streven, waarbij ons lichaam optimaal presteert. Als het te warm is, moeten we afkoelen. Als het te koud is, moeten we warmte kunnen vasthouden”, zegt inspanningsfysioloog Jan Bourgois van de UGent. “In beide gevallen wordt ons thermoregulatiesysteem ingeschakeld.” Dat systeem kunnen we volgens thermofysioloog Hein Daanen (Universiteit van Amsterdam) best vergelijken met een centraleverwarmingssysteem. “Ons hart is de pomp en de hypothalamus in de hersenen is onze thermostaat. In die laatste zitten zenuwcellen die temperatuurgevoelig zijn. Als ze merken dat de temperatuur in de omringende bloedvaten te hoog wordt, steekt de hypothalamus het afkoelingsmechanisme in gang.”

Bloedvaten in huid zetten open

“Bij een buitentemperatuur van 26 tot 28 graden gaat dat thermoregulatiesysteem niet echt moeten werken, want dat is ideaal om die lichaamstemperatuur van 37 graden aan te houden. Dan bevinden we ons in een thermoneutrale situatie”, zegt Bourgois. “Als er wel moet afgekoeld worden, zal dat in eerste instantie via de bloedvaten in de huid gebeuren.”

De spierwandjes rond die bloedvaten gaan meer ruimte creëren en de bloedvaten ‘openzetten.’ “Op die manier kan er meer bloed doorstromen en kan er meer warmte afgegeven worden”, zegt Daanen.

Hart gaat extra pompen

Als de temperatuur de hoogte ingaat, zitten we meestal ook met een hogere hartslag. En dat is perfect normaal. “Er wordt meer bloed naar de huid gestuurd, maar onze andere organen moeten ook onderhouden worden. Het hart moet dus én zuurstof naar de organen sturen, én meer bloed naar de huid. Daardoor zal het hart sneller moeten kloppen.” Voor risicopatiënten is dat dus geen goed nieuws. “In de meeste gevallen waarbij mensen sterven door de hitte, gaat het dan ook om cardiovasculaire problemen. Bij oudere mensen is dat vaak het geval. Daar werkt dat regulatiesyteem wat minder, zij kunnen dus minder goed afkoelen”, zegt Bourgois.

Zweet moet verdampen

Als de bloedvaten openzetten niet voldoende werkt, is er nog een tweede systeem: het zweten. “Als onze lichaamstemperatuur boven een bepaalde grens gaat, worden de zweetklieren geactiveerd. Die gaan er dan voor zorgen dat er vocht op onze huid terechtkomt”, zegt Daanen. Daarbij is het vooral belangrijk dat het zweet verdampt, want zonder die verdamping koelen we niet af. “En dat laatste hangt niet enkel af van de temperatuur, maar vooral ook van de luchtvochtigheid. Als die te hoog is, kan het zweet niet verdampen. Dat is bijvoorbeeld iets dat je in de tropen vaak merkt. Daar is de thermische belasting veel hoger”, aldus Bourgois. “Bij 40 tot 60 procent spreken we van een normale luchtvochtigheid. Dan is er dus geen probleem. Ligt die hoger, dan zullen we minder gemakkelijk afkoelen.”

Zuinige nieren

Tijdens warme dagen komt het al eens voor dat onze voeten opgezwollen zijn. Daar moet je mee oppassen, want dan stuurt je lichaam een signaal. “Als het warm is en je drinkt te weinig, kan je dehydrateren. Dan schakelt ons lichaam een soort beschermingsmechanisme in”, zegt Bourgois. “Je bloed verdikt en je nieren gaan proberen vocht in je lichaam te houden. Dat doen ze om het bloedvolume op peil te houden.”

Minder energie = minder honger

Simpel gezegd: voeding zorgt voor energie, beter gekend als calorieën. Die energie helpt bij het op peil houden van onze lichaamstemperatuur. In de winter hebben we, theoretisch gezien, meer energie nodig om die 37 graden Celsius aan te houden. Dat is een van de redenen waarom we in de winter iets meer eten. Omgekeerd betekent dat dus dat we in de zomer wat minder energie nodig hebben om die warmte te behouden. Ons bord is daardoor op warme dagen vaak wat minder gevuld.

LEES OOK. Slapeloos door de hitte? Dit is de ideale temperatuur in je slaapkamer. “Zet die airco ’s nachts af”

LEES OOK. Spaanse Pluim bezorgt ons paar hete dagen, maar voor een écht mooie zomer hebben we ander fenomeen nodig