De repatriëring komt er nadat een Belgisch onderzoeksteam in mei de Syrische detentiekampen had bezocht om DNA-stalen af te nemen, om er zeker van te zijn dat de kinderen afstammen van Belgische ouders. Daarnaast werden de moeders ondervraagd met het oog op een screening, om geval per geval te beoordelen of een terugkeer verantwoord is.

Zes vrouwen en hun zestien kinderen, onder wie een kind dat zonder ouders in de kampen verbleef, kregen de toelating om terug te keren naar België. Zij werden gerepatrieerd vanuit het Roj kamp en zijn maandagnacht geland in België. De vrouwen werden bij aankomst in België rechtstreeks naar de gevangenis worden overgebracht. De kinderen worden opgevangen door het jeugdparket, overeenkomstig de wet betreffende de jeugdbescherming.

Op de lijst staan twee Antwerpse moeders met zes kinderen. Daarnaast ook twee Brusselse vrouwen met zeven kinderen en een moeder uit Sint-Niklaas met haar twee kinderen en moeder. Een 4-jarig jongetje met Belgische ouders verbleef alleen in de kampen en werd opgevangen door een van de vrouwen. Zijn moeder is overleden, zijn vader verblijft in een van de Syrische gevangeniskampen voor mannen.

Vijf vrouwen en acht kinderen blijven nog achter in de detentiekampen. Eén moeder werd samen met haar kind geweigerd om terug te keren. Drie andere vrouwen weigerden zelf, onder wie de Brusselse Julie M., moeder van drie kinderen. Een moeder met drie kinderen verblijft momenteel nog in het Al Hol-kamp, waar de situatie op dit ogenblik te gevaarlijk is.

Val van het kalifaat

De meeste van de Belgische vrouwen vertrokken in 2014 vrijwillig naar “het kalifaat” van terreurgroep IS in Syrië en Irak, waar ze werden uitgehuwelijkt om kinderen te baren met oog op een volgende generatie. Na de val van IS, drie jaar later, belandden velen van de vrouwen en kinderen in grote gevangenenkampen, zoals het Roj- en Al Hol-kamp, waar ze jarenlang in erbarmelijke omstandigheden leefden.

De afgelopen jaren voerde de Belgische overheid drie repatriëringen uit. Daarbij werden zes vrouwen en zeventien kinderen teruggebracht vanuit de kampen. Een zevental Belgische vrouwen slaagde erin de Koerdische detentiekampen te verlaten en met hun kinderen via Turkije terug te keren naar België.

De repatriëring van afgelopen nacht werd georganiseerd na besluiten van de Nationale Veiligheidsraad van 2 juni. De prioriteit is altijd geweest om kinderen met de Belgische nationaliteit veilig te houden en hen een toekomst in België te bieden.

Uit de analyses van OCAD blijkt ook dat de repatriëring van de moeders in het belang is van de nationale veiligheid. Het maakt een beter toezicht mogelijk op de betrokken profielen en versterkt de controle.

Kinderen na terugkeer

28 van de 32 reeds teruggebrachte kinderen worden opgevolgd door VUB-professor Gerrit Loots en onderzoekster Hannan Jamaï. In een rapport wijzen de onderzoekers op het psychologische leed dat kinderen wordt aangedaan door hun moeders meteen naar de gevangenis te sturen, terwijl de kinderen naar pleegfamilies of instellingen gaan.

“Deze kinderen hebben jarenlang in oorlog en erbarmelijke omstandigheden geleefd”, zegt professor Loots. “Hun moeder was al die jaren de enige die hen liefde en bescherming bood. Die zeer hechte band kun je niet zomaar verbreken zonder ernstige en blijvende psychologische schade aan te richten.” Hij pleit ervoor om moeders en kinderen bij aankomst op de luchthaven niet te scheiden, maar hen samen medisch en psychologisch op te vangen gedurende de eerste dagen.

“We raden aan de kinderen voldoende tijd te geven om samen met hun moeders te kunnen wennen aan de (pleeg)families alvorens ze afscheid moeten nemen. Daarnaast pleiten we voor onmiddellijk en frequent telefonisch, digitaal of fysiek contact tussen kinderen en moeders tijdens het verblijf van de moeders in de gevangenis”, aldus Loots.