Tweede groep Belgische vrouwen en kinderen van IS-strijders gerepatrieerd naar ons land

Vannacht is het vliegtuig met de gerepatrieerde groep aangekomen op de luchthaven van Melsbroek. Gisteren zijn de vrouwen en kinderen opgehaald in het gevangenkamp al-Roj in het noorden van Syrië. Een Belgische delegatie was vorige maand naar het kamp gereisd voor een vooronderzoek: dan wordt DNA afgenomen om te bepalen of de kinderen effectief Belgisch zijn. Ook worden er gesprekken gevoerd met de vrouwen omdat duidelijk moet zijn of ze wíllen terugkeren naar België en of ze het IS-gedachtegoed volledig afgezworen hebben.  

De vrouwen zijn in 2013 en 2014 naar Syrië vertrokken om zich aan te sluiten bij terreurgroep IS. Sommigen zijn met hun man vertrokken, anderen zijn ginds gehuwd met een IS-strijder. De mannen zijn omgekomen of zitten gevangen. De vrouwen zitten al enkele jaren in één van de gevangenkampen in noordoost-Syrië die door de Koerdische autoriteiten gerund en bewaakt worden. De 6 vrouwen – 5 moeders en één grootmoeder - die toestemming hebben gekregen om terug te keren, hebben samen 16 minderjarige kinderen. Twee van de moeders komen uit Antwerpen, twee uit Brussel en een uit Oost-Vlaanderen. Ook de grootmoeder mag terugkeren.

"Onze prioriteit is altijd geweest om die kinderen terug te halen", licht premier Alexander De Croo (Open VLD) toe in "De ochtend" op Radio 1. "Zij zaten daar in zeer slechte omstandigheden met een zeer groot risico om blootgesteld te worden aan extremisme en brainwashing waar wij geen controle over hebben. Onze prioriteit is om die kinderen een toekomst te geven." Volgens De Croo gaat het ook over onze nationale veiligheid. "Uit een analyse van onze veiligheidsdiensten blijkt dat het voor onze veiligheid beter is om die kinderen -en als het nodig is die vrouwen- terug te halen."

In maart 2021 besliste de Belgische regering om minderjarige kinderen tot 12 jaar terug te halen uit de gevangenkampen van noord-Syrië. Die beslissing is vooral genomen om humanitaire redenen. Het gaat om kleine kinderen die nu in erg barre omstandigheden leven. Verschillende van hen hebben ook dringend medische zorg nodig. De voorbije jaren zijn in de kampen vermoedelijk zes Belgische kinderen gestorven. Het voerde de druk op om vanuit de overheid actie te ondernemen.

Daarnaast zijn ook de Belgische veiligheidsdiensten voor een gecontroleerde terugkeer van de vrouwen en kinderen. De situatie in de kampen blijft onstabiel. De invloed van IS blijft er groot en dus blijven de kampen een broeihaard voor radicalisering.  Het risico is reëel dat ze verdwijnen en niet meer op de radar staan. 

"Acties zoals het terughalen van Belgische onderdanen verminderen het risico op een verdere radicalisering. Een stabiele en veilige omgeving voor de kinderen vergroot hun kans op een normale toekomst in onze samenleving”, aldus het OCAD dat de terreurdreiging voor ons land analyseert.

Als de vrouwen en kinderen in België zijn, kunnen ze beter opgevolgd worden. Vorige zomer is een eerste groep van zes vrouwen en tien kinderen gerepatrieerd uit het kamp al-Roj.

De vrouwen die vandaag terugkeren en die eerder veroordeeld zijn voor lidmaatschap van een terroristische organisatie, gaan meteen na aankomst in België naar de gevangenis. De kinderen worden naar een ziekenhuis gebracht en komen onder toezicht van de jeugdrechter. Die beslist samen met andere diensten of de kinderen bij familie ondergebracht kunnen worden of naar een instelling moeten.

Zowel de moeders als de kinderen worden intensief begeleid om een re-integratie in de maatschappij mogelijk te maken. De begeleidende onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel, prof. Gerrit Loots en klinisch pyschologe Hannan Jamaï, zeggen dat de moeders positief reageren op de begeleiding en er voor open staan. Al van in de gevangenis studeren en werken ze om weer in de maatschappij te kunnen leven en een toekomst te bieden aan hun kinderen. Ook het OCAD spreekt over overwegend positieve signalen. 

Met deze tweede repatriëring blijven nog vermoedelijk 5 vrouwen en 8 kinderen achter in de kampen in Syrië. Twee vrouwen mogen niet terugkeren omdat ze geen kinderen hebben. Eén van hen had een kind, maar dat is omgekomen. Een andere moeder met één kind mag niet terugkeren omdat zij de Belgische nationaliteit niet meer heeft. Die is na een gerechtelijke uitspraak afgenomen. Haar kind wil ze niet alleen laten terugkeren, uit angst dat ze dat dan nooit meer zal zien. Daarnaast is er zeker één moeder die niet wil terugkeren. Zij kiest ervoor om samen met haar vier kinderen te blijven. 

"De vrouwen die terugkomen zijn allemaal van dreigingsniveau 2 op 4", verduidelijkt premier De Croo. "Er waren een aantal vrouwen in de kampen die dreigingsniveau 3 zijn: een hoger dreigingsniveau dus.  Daarvan hebben we beslist om die vrouwen en hun kinderen niet te repatriëren. Dat is een heel bewuste keuze."

Het terughalen van de Belgische vrouwen en hun kinderen blijft voor veel discussie zorgen. Bij critici is er onbegrip en boosheid over de keuze van de vrouwen om destijds naar Syrië te reizen en zich aan te sluiten bij IS. De terreurgroep heeft ook in Europa hard toegeslagen met onder meer bloedige aanslagen in Parijs in november 2015 en in Brussel in maart 2016. 

Daarom klinkt er ook kritiek op de repatriëringen en vinden tegenstanders dat de vrouwen nooit meer voet op Europese bodem zouden mogen zetten. De discussie leeft ook in andere landen die vrouwen en kinderen repatriëren zoals Duitsland, Frankrijk en Nederland.

De Koerdische autoriteiten roepen de Europese landen op om hun onderdanen weg te halen uit de kampen. Zij zijn niet eindeloos bereid hen in de kampen te houden. De Belgische veiligheidsdiensten zeggen dat er door de goede opvolging bijzonder weinig risico is voor de veiligheid in België. De terugkeer van de kinderen is iets minder controversieel omdat er vaker begrip is dat het voor de kinderen beter is om in België begeleid te worden en op te groeien om de grootste kans op slagen te hebben voor een goede re-integratie.