Verrassend resultaat kankeronderzoek: borstkanker zaait zich vooral 's nachts uit

Borstkanker is volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO een van de meest voorkomende vormen van kanker. Elk jaar krijgen wereldwijd zo'n 2,3 miljoen mensen de ziekte. Als dokters borstkanker vroeg genoeg opsporen, reageren de patiënten meestal goed op de behandeling. 

De zaken worden echter veel moeilijker als de kanker reeds gemetastaseerd is, reeds uitzaaiingen heeft veroorzaakt. Uitzaaiingen ontstaan wanneer kankercellen loskomen uit de oorspronkelijke tumor, door het lichaam 'zwerven', bijvoorbeeld via de bloed- of de lymfevaten, en nieuwe tumoren vormen in andere organen. 

"Wanneer de getroffen persoon slaapt, wordt de tumor wakker", vatte Nicola Aceto de resultaten van de studie samen. Aceto is professor moleculaire oncologie bij de Eidgenossische Technische Hochschule Zürich (ETH Zürich) en de leider van de studie. 

De onderzoekers voerden hun studie uit bij 30 vrouwelijke kankerpatiënten en op muismodellen en ze stelden vast dat de tumor meer cellen vrijgeeft als het organisme slaapt. 

Bovendien blijken die cellen ook agressiever: cellen die 's nachts uit de tumor loskomen, delen zich sneller en hebben daardoor een groter potentieel om uitzaaiingen te vormen dan cellen die in de loop van de dag de tumor verlaten. 

"Ons onderzoek toont aan dat het ontsnappen van vrij circulerende cellen uit de oorspronkelijke tumor gecontroleerd wordt door hormonen zoals melatonine, die ons dag- en nachtritme bepalen", zei Zoi Diamantopoulou, een postdoctoraal onderzoekster aan ETH Zürich en de hoofdauteur van de nieuwe studie. 

De productie van melatonine wordt bij mensen geremd door blauwachtig licht, uit het zonlicht of nu ook uit bijvoorbeeld beeldschermen, en ze komt opnieuw op gang als de blootstelling aan dergelijk licht afneemt, als het dus gaat schemeren. 

Daarnaast blijkt uit de studie dat het tijdstip waarop stalen van de tumor of bloed genomen worden voor een diagnose, een invloed kan hebben op de bevindingen van de oncologen. 

Het was trouwens een toevallige vaststelling in die zin die de onderzoekers op het juiste spoor gezet heeft. "Een aantal van mijn collega's werken vroeg in de ochtend of laat in de avond, soms analyseren ze ook bloed op ongebruikelijke uren", zei Aceto. De onderzoekers stelden daarbij tot hun verrassing vast dat stalen die op verschillende uren van de dag genomen waren, sterk verschillende niveaus van vrij circulerende kankercellen hadden. 

Een andere aanwijzing was het verrassend hoge aantal kankercellen dat gevonden werd per eenheid bloed van muizen, in vergelijking met mensen. De oorzaak daarvan is dat muizen nachtdieren zijn die overdag slapen, terwijl onderzoekers net overdag de meeste van hun stalen nemen.

"Naar onze mening kunnen deze bevindingen erop wijzen dat zorgverleners systematisch het tijdstip zouden moeten noteren waarop ze biopsieën uitvoeren", zei Aceto. "Dat kan helpen om de gegevens echt vergelijkbaar te maken". 

Als volgende stap willen de onderzoekers uitzoeken hoe hun bevindingen geïntegreerd kunnen worden in bestaande kankerbehandelingen om de therapieën te optimaliseren. 

Als onderdeel van verdere studies met patiënten wil professor Aceto onderzoeken of verschillende soorten kankers zich op dezelfde manier gedragen als borstkanker en of de bestaande therapieën meer succesvol gemaakt kunnen worden als patiënten op verschillende tijdstippen behandeld worden. 

De studie van de onderzoekers van de ETH Zürich, het Universitätsspital Basel en de Universität Basel is gepubliceerd in Nature. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van ETH Zürich.