Oekraïne kan pas echt lid worden als de EU er klaar voor is

Hoe snel de twee effectief lid zullen worden, zal afhangen van de snelheid waarmee ze de zogenaamde Kopenhagen-criteria bereiken. Maar ook dan zal nog niet automatisch volstaan voor hun toetreding: “Er zal ook rekening worden gehouden met de capaciteit van de EU om nieuwe leden te absorberen”, voegden de 27 Europese leiders toe aan de tekst.

Al in 2019 stelde de Franse president Emmanuel Macron dat de EU eerst hervormd moet worden voor er sprake kan zijn van uitbreiding met nieuwe lidstaten. En nadat hij vorige week een bochtje had genomen over Oekraïne, begint nu ook de Duitse kanselier Olaf Scholz dit te beklemtonen: “We moeten onszelf klaar maken voor uitbreiding. Dat betekent dat we meer beslissingen moeten nemen bij meerderheid.” Met 27 is het al een heikele klus om snel beslissingen te nemen, vooral in dossiers waar unanimiteit vereist is en één land alles kan blokkeren, zoals het buitenlandbeleid.

Noord-Macedonië en Albanië

Dat bleek gisteren opnieuw. Charles Michel en Macron hadden een bijeenkomst met de leiders van landen van de Westelijke Balkanlanden belegd voor de top, in de hoop een doorbraak te forceren over Noord-Macedonië en Albanië. Die twee landen wachten al respectievelijk sinds 2005 en 2014 op het begin van de onderhandelingen. Eerst hielden Nederland en Frankrijk dit tegen, dan Griekenland en nu Bulgarije, dat eist dat de grondwet van Noord-Macedonië wordt aangepast om de etnisch-Albanese minderheid te erkennen.

De val van de regering in Bulgarije woensdagavond maakte een kruis over de hoop dat het dit keer wel ging lukken. De belofte in de conclusies dat “het toetredingsproces voor de Westelijke Balkan versneld zal worden”, klinkt dan ook eerder cynisch. De mislukking wierp een smet op een top die als historisch beschouwd kan worden wegens het verlenen van het kandidaat-lidmaatschap aan Oekraïne en Moldavië.

Het zat de Albanese premier Edi Rama na afloop van de Balkantop hoog - de twee landen zijn aan elkaar gekoppeld. “Het is een schande dat Bulgarije Albanië en Noord-Macedonië gijzelt, terwijl er in onze achtertuin een oorlog woedt. De andere leiders voeren een show van onmacht op”, zei hij. “Dit is een aardige plek, dit zijn aardige mensen, net als de woorden en de foto’s. Maar hoe aardiger zou het zijn als al die mooie beloftes zouden worden gevolgd door aardige resultaten.” En Rama had een waarschuwing voor de Oekraïners: “Het is een goede zaak om het statuut van kandidaat-lid te krijgen, maar jullie maken zich best geen illusies.”

De hervormingen die Oekraïne en Moldavië moet doorvoeren, zullen veel standvastigheid en tijd vergen. Maar hetzelfde geldt voor de interne hervormingen waar Macron en Scholz naar verwijzen om de EU klaar te maken voor de uitbreiding met nieuwe leden, om te beletten dat de hele machinerie stilvalt. Een veto laten vallen is niet vanzelfsprekend.

Politieke gemeenschap

Terzelfdertijd beseft de EU dat de aanslepende procedure tot frustratie leidt bij de politici en de bevolking van die lidstaten, én de geopolitieke ambities van de EU fnuikt. Daarom bespraken de 27 leiders voor de eerste keer het idee van Macron om die lange periodes te overbruggen via de oprichting van een Europese politieke gemeenschap. Dat moet “een platform worden voor politieke coördinatie” met “alle Europese landen met wie we nauwe relaties hebben.” Het doel is om “de veiligheid, stabiliteit en voorspoed op het Europese continent te versterken.” Het zou zo niet alleen openstaan voor Oekraïne, Moldavië, Georgië en de Balkanlanden, maar ook voor het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland en Noorwegen.

Rama en de Servische premier Vucic toonden zich alvast heel positief over het idee, op voorwaarde dat het geen vervangertje wordt voor het uitbreidingsproces. Dat beloven de 27 leiders ook met deze aardige woorden: “Dit zal bestaande instrumenten, en meer bepaald het uitbreidingsbeleid niet vervangen.”