‘Alleen maar sparen is eigenlijk nooit slim’: financieel expert Pascal Paepen over inflatie, sparen en beleggen

“De mens is niet gemaakt om te beleggen”, zegt financieel expert Pascal Paepen. “Dat ligt aan ons oerinstinct. Wij verkiezen veiligheid, en nemen meestal liever geen risico’s. Dus van nature gaan we niet snel op de beurs. Maar dat is fout. Wie begrijpt hoe het werkt, en altijd rationeel blijft, kan het wel doen. Je moet karakter hebben om op de beurs te spelen. Als iedereen bang is en aandelen verkoopt, moet je kopen. Als iedereen veel te optimistisch is, moet je vrezen dat het misschien zal mislopen en verkopen. Op de beurs moet je altijd een beetje contrair doen.”

Van 2000 tot 2012 werkte Pascal Paepen (54) in de Londense City, een van de financiële centra van de wereld. Hij keerde terug omdat hij heimwee had naar de Kempen en geeft nu les aan de Thomas More Hogeschool en de KU Leuven campus Brussel. Hij doceert over alles wat te maken heeft met bank en beurs, twee onderwerpen die vandaag sterk in de aandacht staan, nu ons spaargeld verdampt bij de bank en de beurs het ook slecht doet. Hoe staan we ervoor en wat adviseert hij ons?

Laten we beginnen met de inflatie: blijft die duren?

“De extreem hoge inflatie blijft niet duren. Ik denk ook niet dat het nog veel erger wordt. Ik zou dus zeker niet panikeren. Maar met bijna 9 procent staat de inflatie wel op het hoogste niveau sinds veertig jaar. Sinds de invoering van de euro kenden we een lage inflatie, ook al denken veel mensen dat alles ondertussen veel duurder is geworden.”

En dat klopt niet? De euro maakte de dingen niet duurder?

“Nee, dat is absoluut niet waar. Alles werd duurder, maar dat zou sowieso gebeurd zijn. Dat ligt niet aan de euro. Integendeel, we hebben een lange periode van vrij lage inflatie gekend. En het huidige niveau had niemand voorspeld. Toen we in lockdown gingen, verwachtte ik dat mensen hun consumptiegedrag zouden uitstellen. Maar ik had niet gedacht dat het zo fenomenaal zou zijn.”

Inflatie is het gevolg van meer vraag en minder aanbod?

“Dat zie je nu inderdaad. Mensen beginnen opnieuw volop te consumeren, maar het aanbod kan niet volgen. Door de pandemie, en de oorlog in Oekraïne, is alles in de war gestuurd. Zoiets hebben we nooit eerder meegemaakt.”

Is inflatie ook een beetje een zelfvervullende voorspelling?

“Dat speelt mee. Mensen zien dat de prijzen stijgen en ze gaan daardoor nóg meer kopen, omdat ze weten dat alles alleen maar duurder zal worden. Zo wordt de inflatie aangejaagd. Je ziet dat ook als er gehamsterd wordt: doordat mensen een tekort vrezen en overdreven voorraden inslaan, ontstaan er juist tekorten. Als je bijvoorbeeld weet dat alles over een half jaar veel duurder zal zijn, is het slim om nu al het nodige materiaal te kopen om je huis te verbouwen.”

Komen de aanvoerketens nog niet stilaan opnieuw op gang?

“Dat zou je denken, maar veel goeds horen we daar niet van. Door de oorlog in Oekraïne zit ook veel strop. Het gaat vaak om beperkte hoeveelheden, maar doordat de economie gewend is geraakt aan de ‘just in time’-levering en grote efficiëntie, leiden kleine tekorten van pakweg 5 procent al tot gigantische problemen voor de wereldhandel. Dat gaat over graan, maar ook over klei en bakstenen, bijvoorbeeld. Plus: de containers om spullen van China naar hier te brengen, zijn vijf keer zo duur geworden.”

In Turkije bedraagt de inflatie bijna 70 procent. Is dat nog leefbaar?

“Daar is hoge inflatie niet ongebruikelijk. Het vertrouwen in de Turkse lira is weg, en dat is een probleem. Maar Turken kennen dat al langer en hebben geleerd om daarmee om te gaan. Ze hebben weinig cash, zetten bijna niets op de bank en investeren maximaal in vastgoed.”

Spaargeld is ook bij ons vandaag niet slim.

“Alleen maar sparen is eigenlijk nooit slim. Wij rekenen doorgaans op een inflatie van 2 procent. Er staat 300 miljard op Belgische spaarrekeningen, en dat is heus niet van de rijkste families - dat is het geld van veel spaarzame Belgen. Op onze zichtrekeningen staat nog eens 100 miljard die we eigenlijk niet gebruiken - ook spaargeld, dus. Vandaag betekent dat meer dan 36 miljard euro koopkrachtverlies per jaar voor de Belgische spaarders. In Duitsland is dat probleem nog groter. In ieder geval is de spaarder de pineut.”

Wat moeten we dan doen?

“Ons geld aan het werk zetten. Zoals de Turken dat bijvoorbeeld doen door te investeren in vastgoed. Je moet activa hebben waarvan je weet dat ze duurder worden. Nu denkt de Belg ook altijd aan vastgoed, dus dat is prima. Het is een zegen dat wij een baksteen in de maag hebben: drie op de vier gezinnen hebben een eigen woning. Dat is prachtig, daarmee houden wij ons overeind. De eigenaar staat er veel beter voor dan de huurder.”

Huurders zijn vaak de zwakkere groepen. Hoe kunnen we die ondersteunen?

“Mijn stokpaardje is: de mensen aanzetten tot zelfredzaamheid. Levenslang afhankelijk zijn is niet leuk. En je hoeft niet rijk te zijn om vastgoed te kopen. In Engeland beginnen mensen vaak met de aankoop van iets kleins, dat ze een paar jaar later weer verkopen - zo werken ze zich omhoog op de vastgoedladder. Dat zou ik ook adviseren aan mensen die het moeilijk hebben: begin met iets kleins, al is het een studentenkot. De overheid zou kunnen helpen door zulke mensen bij te staan met wat hulp bij een hypothecair krediet.”

Moet wie zich dat kan permitteren een warmtepomp zetten?

“Dat hangt af van je verbruik en het type van de woning. Ik zou goed advies vragen, want het kost nog altijd vrij veel, het duurt lang voor je het terugverdient. Je huis isoleren, dat is wel iets dat vrij goedkoop kan en dat geld bespaart.”

Wordt sparen niet interessanter als de rente stijgt?

“Nee, dat is een sprookje. Met sparen alleen kom je er nooit. Er zijn zelfstandigen die hun hele leven hard gewerkt hebben voor hun pensioen en altijd goed gespaard hebben. Maar ze snappen het principe van inflatie niet: aan spaargeld verlies je altijd. En de prijs van het rusthuis blijft maar stijgen. Dus wie zo leeft, kan voor een grote verrassing staan later. Sparen voor je pensioen is bedrieglijk.”

Dan moeten we allemaal naar de beurs?

“Nee, niet noodzakelijk. Er is nog een alternatief: obligaties. Vandemoortele heeft die bijvoorbeeld, en Immobel, en Sofina, de holding van de familie Boël - al heeft Sofina het nadeel dat je minstens voor 100.000 euro moet investeren. Maar obligaties zijn minder risicovol dan aandelen, en je krijgt snel een rendement van 5 procent. Aandelen zijn iets risicovoller, en daar kunnen de mensen dus niet zo goed tegen. Maar ik zelf heb daar bijvoorbeeld geen problemen mee.”

Het is een berenmarkt op de beurs, zoals dat heet: zo genoemd naar de klauwen van de beer die naar beneden slaan - in een stierenmarkt stijgt de beurs, zoals de horens van de stier. Volgens uw theorie is het nu het moment om te kopen.

“Het is moeilijk om exact te timen wanneer het juiste moment daar is. Dat kan niemand, geen enkele beursgoeroe. Maar het is slim om te kopen bij een dalende beurs. Investeer niet al je geld in één keer, maar spreid het. Koop nu een beetje, en over een maand nog een beetje. Vergelijk het met de solden: je kunt een pak kopen met 40 procent korting. Over een maand krijg je misschien 70 procent korting, maar voor hetzelfde geld is het weg. Je kunt niet van tevoren de laagste prijs voorspellen.”

Maar als je nu een aandeel koopt, kan het dus nog een tijdje blijven zakken?

“Uiteraard. En dat vinden de meeste mensen geen prettig gevoel. Daarom blijven zoveel mensen het moment om aandelen te kopen maar uitstellen. Tot de beurskoersen weer beginnen te stijgen en het te laat is om goedkoop in te stappen. Zo wordt uitstel afstel, en beklagen mensen het zich dat ze niet hebben gekocht toen het kon. Het is ook de grote reden waarom de meeste mensen niet beleggen: die gevoelens. Je moet rationeel zijn.”

Behalve les aan hogeschool en universiteit geeft u ook advies en cursussen aan beginnende beleggers.

“In maart 2020 heb ik met een paar kameraden de website Spaarvarkens.be gelanceerd. De beurs was ingestort door de pandemie, iedereen dacht dat het einde van de wereld nabij was. Maar tot nu toe heeft die apocalyps zich nog nooit voorgedaan, dus ik ging ervan uit dat het toen ook niet zou gebeuren. Er zijn ondertussen duizend mensen die een cursus bij ons volgen, en driekwart van hen heeft nooit belegd.”

Wat zijn vandaag de beste investeringen?

“Vandaag is het zo dat sommige aandelen die ethisch niet aanvaardbaar zijn voor veel mensen, sterk aan het stijgen zijn. Steenkool en olie, bijvoorbeeld. Warren Buffett, de bekendste investeerder ter wereld, zet volop in op olie. En ook steenkool is interessant, want er worden voortdurend nieuwe mijnen opgestart.”

Blijven we daar niet beter van weg?

“Zeker. De meeste Belgische banken en fondsen investeren daar niet meer in. Ik ook niet. Het is niet duurzaam. Maar dat is dus een van de redenen waarom duurzame fondsen dit jaar iets minder goed zullen presteren. Waar niet iedereen zoveel problemen mee heeft, is uranium. Dat is nu ook een goede investering, behalve als je tegen kernenergie bent. Maar van China tot Nederland wint kernenergie aan belang, dus de prijs van uranium zal wellicht gaan stijgen - momenteel staat die nog vrij laag, dus daar ligt een kans.”

Ik huiver bij de suggestie, maar: wapens zijn wellicht ook een goede investering.

“Voilà, klopt helemaal. Er zijn ook studenten van mij die dat zeggen, en die daar geen problemen mee hebben - er zullen immers altijd wapens nodig zijn, en ook de politie moet wapens hebben, zeggen ze dan. Zelf huiver ik ook bij zulke aandelen. Net zoals ik niet in tabak investeer. Ik wil niet dat mijn geld wordt gebruikt voor zaken die ik niet ethisch vind.”

Wat zijn de degelijke aandelen waarmee je op veilig speelt?

“Voedingsbedrijven zoals Nestlé, een vaste waarde waar iedereen producten van in huis heeft en waar nooit iets mis mee gaat - tenzij er een groot schandaal zou uitbreken, maar zoiets is eerder zeldzaam. En andere sterke merken, zoals Coca Cola en McDonald’s. Persoonlijk heb ik ook een boontje voor Tessenderlo Chemie. Als die aandelen een beetje zouden terugvallen, moet je niet twijfelen. Wat je zeker niet moet kopen, zijn cryptomunten. Dat is gokken.”

Kun je met kleine bedragen starten?

“Beleggen is enorm gedemocratiseerd. Dankzij de digitale platformen. Bij ING en Belfius kan het met kleine bedragen, bij KBC kan het met wisselgeld. Er is geen reden waarom mensen met weinig geld niet zouden kunnen beleggen. Ook jongeren kunnen er mee beginnen, dankzij de apps op hun telefoon. En je hebt al een beleggingsplan vanaf 20 of 50 euro per maand.”

Mist u de Londense City nooit?

“Nee, ik kom nog wel in Londen, maar ik mis die wereld niet.”

Wat deed u daar precies?

“De laatste jaren daar hielp ik bedrijven om goedkope financiering te zoeken.”

Was u binnen toen u daar vertrok?

“Ik ben altijd van het FIRE-principe geweest: Financial Independence, Retire Early - wees financieel onafhankelijk, zodat je vroeg met pensioen kunt. Al valt dat pensioen wat tegen, want ik werk harder dan ooit. Maar ik heb altijd zuinig geleefd. Ik ben opgegroeid in relatieve armoede, wij gingen thuis nooit met vakantie - wel eens een dagje naar zee. Maar dat was oké. Ik lees nu dat mensen de verwarming in de slaapkamer uitzetten, om energie te besparen. Ik heb thuis niet geweten dat die ooit aan stond.”

Dus uw pensioen is geregeld?

“Ik zou wakker liggen mocht dat niet het geval zijn. Er zijn mensen die leven alsof morgen niet bestaat. Zo ben ik niet. Ik heb ervoor gezorgd dat ik wel wat reserve heb, ja. Ik vlieg ook bijna nooit, en dat is mede om financiële redenen. Ik hoef niet per se met vakantie, ik heb ook meer stress op vakantie dan als ik thuis ben. Ik denk dat Europeanen te veel geloven dat er wel voor hen gezorgd zal worden. Daar ga ik niet van uit. Ik kan voor mijzelf zorgen. Want onze overheid heeft niets. Alleen schulden.”

Voor hen is inflatie dus wel goed: die schuld smelt ook weg.

“Ja, inflatie is goed voor overheden met schulden. En de Europese Centrale Bank schiet overheden te hulp. Wat verboden is. Maar het gebeurt toch. Ik weet dat economen zoals Paul De Grauwe zeggen dat het goed is om nu te lenen en te investeren. En dat klopt. Maar als ik kijk naar de staat van ons onderwijs, naar de kwaliteit van onze wegen, naar de moordstrookjes voor fietsers naast onze wegen - dan vraag ik mij af of hier wel goed geïnvesteerd wordt. Dat doen de Scandinavische landen veel beter.”

BIO

- Geboren op 4 mei 1968 in Geel

- Studeerde bedrijfsmanagement, handelswetenschappen en fiscaliteit

- Werkte van 2000 tot 2012 in de Londense City

- Is docent/lector aan de Thomas More Hogeschool en de KU Leuven campus Brussel

- Startte samen met een aantal vrienden de website Spaarvarkens.be