‘Ik verwacht dat Poetin nog een derde keer zal willen oprukken naar Odessa’: wat betekent de val van Severodonetsk?

Waarom strijdt het Oekraïense leger niet verder om Severodonetsk?

Criekemans: “De terugtrekking stond al enkele dagen in de sterren geschreven: er was geen enkele militaire reden om die troepen daar nu nog te houden. De stad is volledig in puin geschoten en de overmacht van de Russische artillerie was gewoon te groot. De soldaten niet terugtrekken zou gelijkstaan aan hen volledig opgeven.”

Welk belang heeft de val van Severodonetsk voor de strijd om de Donbas en bij uitbreiding de rest van Oekraïne?

“Symbolisch is het zeker een belangrijke overwinning voor Rusland: met ook buurstad Lysytsjansk erbij aan de overkant van de rivier zou Rusland heel de provincie Loehansk geconsolideerd hebben.

“De vraag is echter of Severodonetsk voor de Oekraïners de echte frontlinie was. Ja, het verlies van de stad is een tegenslag, maar de werkelijke linie ligt volgens mij eerder in de stad Kramatorsk, meer naar het westen in de provincie Donetsk (die samen met Loehansk de Donbas uitmaakt, red.). Het is dat belangrijke knooppunt van troepen en wapens dat Oekraïne de facto probeert te beschermen en waar het leger zich opnieuw probeert te concentreren. Al moeten we toegeven dat ook dat verhaal er niet al te gunstig uitziet, en een herhaling van het Severodonetsk-scenario daar niet uit te sluiten valt, in juli of augustus.”

Oekraïne krijgt nochtans steeds meer zware wapens uit het Westen. Helpen die dan niet?

“Gedeeltelijk wel: de gevraagde artillerie en raketten komen nu wel met mondjesmaat aan in het land. Maar de wapens komen lang niet in voldoende mate om echt een groot verschil te maken. Oekraïne zegt bijvoorbeeld zestig meervoudige raketsystemen nodig te hebben, gewoon al om Rusland langs de hele Donbas-linie staande te houden. Ze hebben er nu nog maar acht bevestigd gekregen, en krijgen er misschien nog vier bij. Dat is gewoon niet genoeg. Maar alles wat op het Oekraïense verlanglijstje staat, is ook niet realistisch, dan zouden de westerse landen zichzelf bijna moeten gaan ontwapenen.

“Ook heeft Rusland lessen getrokken uit de eerste oorlogsmaanden en zijn troepen voor de strijd om de Donbas veel meer in één gebied geconcentreerd. De strategische balans is daardoor overgeheveld in het Russische voordeel. Die strategie gaat met enorme verliezen gepaard, maar Rusland is blijkbaar bereid die te nemen.”

Een Oekraïens tegenoffensief en eventuele herovering van de Donbas is dus weinig realistisch?

“Er is natuurlijk een groot verschil tussen de Russen op een klein terrein terugdringen zoals in Charkiv is gebeurd, en een herovering van de volledige Donbas. Dat zou misschien wel 100.000 Oekraïense levens kosten, en jaren duren terwijl het nu al een ware uitputtingsslag is. Heeft het land dat er voor over?

“Bovendien kan het niet anders dan dat ook Oekraïne nu al zeer zware verliezen heeft geleden, al hoor je daar bijna niets over. Terwijl ze nu al wel hun beste troepen hebben ingezet. De uitputting is voor Oekraïne dan ook dichterbij dan voor Rusland, omdat de Russen gewoon een grotere getalsterkte hebben. En al moet Rusland nu oude Sovjet-tanks inzetten en worden er rekruten naar het front gestuurd met amper tien dagen training, de machtsverhoudingen zijn nu eenmaal wat ze zijn. Het Donbas-verhaal ziet er voor Oekraïne niet al te best uit.”

Als Loehansk valt en wie weet daarna ook Donetsk, zal Poetin dan stoppen?

“Het is goed mogelijk dat er na de Donbas een relatieve rustperiode komt met een open einde, een soort van Korea-scenario zoals in 1953 waarbij de oorlogstoestand de facto blijft wat ze is (waar ook oud-kolonel Roger Housen naar verwijst in De Morgen, red.). Maar Rusland zou zich in tussentijd kunnen reorganiseren en herbewapenen, en na een tijd gewoon opnieuw beginnen.

“Toch verwacht ik dat Rusland nog voor een derde keer zal proberen op te rukken richting Odessa, in het zuiden, al moeten ze daarvoor eerst voorbij Mykolajiv geraken. De Oekraïners hebben daar dankzij de Russische focus op de Donbas de voorbije weken een beperkt tegenoffensief kunnen lanceren.

“Voor zowel Rusland als Oekraïne is de regio in het zuiden cruciaal: zonder Odessa is Oekraïne niet meer dan een rompstaat zonder toegang tot de zee, waardoor het land fundamenteel zou verarmen. Op die manier zou de rest van Oekraïne eigenlijk zelfs niet meer veroverd moeten worden. Het zou dan na verloop van tijd vanzelf in de schoot van Rusland vallen terwijl de aandacht van het Westen tegen dan al lang ergens anders ligt.

“Voor Poetin zou de controle over de volledige corridor naar Odessa ook de vervulling van zijn oude wensdroom zijn: de heroprichting van Novorossiya of ‘Nieuw-Rusland’, het gebied ten noorden van de Zwarte Zee dat tot 1917 deel uitmaakte van het Russische Rijk.”