Sancties kunnen Turkije harder treffen dan Nederland

"Als u de Turks-Nederlandse betrekkingen wilt opofferen voor de verkiezingen van komende woensdag, dan zult u de prijs betalen", dreigde Erdogan dit weekend nadat twee van zijn ministers verboden werd Turkse Nederlanders toe te spreken, waarna rellen uitbraken in Rotterdam en Amsterdam.

Diplomatieke strafmaatregelen vanuit Ankara volgden snel. De Nederlandse ambassadeur in Turkije is tijdelijk niet welkom in Ankara. De ambassade, consulaten en residenties zijn afgesloten om veiligheidsredenen. Zijn bilaterale handelssancties nu de volgende stap?

Nederlanders die zaken doen met Turken en omgekeerd, wachten bang af. Zo kocht handelsmaatschappij Vitol nog maar enkele dagen geleden met Petrol Ofisi de grootste keten van benzinestations in Turkije voor 1,4 miljard euro, meldde de Volkskrant. Nederlandse bouwbedrijven zijn ook betrokken bij de bouw van Istanbul New Airport. Banken zoals ING hebben kantoren in Turkije. Sancties brengen dus al snel een paar miljard euro aan Nederlandse investeringen in gevaar.

Toch dreigt Turkije bij sancties zélf de zwaarste prijs te betalen. "Het land verkeert economisch in zwaar weer. De groei en investeringen zijn flink teruggelopen. Als Nederlanders door een boycot of door angst en onzekerheid Turkije gaan mijden, snijdt het land zichzelf in de vingers", voorspelt Marijke Zewuster van het Economisch Bureau van ABN AMRO in het Algemeen Dagblad.

Nederland staat weliswaar in de top drie van investeerders in Turkije, maar die positie is misleidend omdat veel transnationale bedrijven via Nederland fiscale en juridische investeringsconstructies in het land opzetten. De bilaterale handel is relatief klein: vorig jaar exporteerde Nederland voor 5,4 miljard euro naar Turkije – slechts 1,2 procent van de totale goederenuitvoer. Nederland importeerde ook maar voor 2,8 miljard euro uit Turkije, minder dan 1 procent van zijn totale import.

Het Turkse toerisme zou bij sancties misschien wel het zwaarst worden getroffen. Door het Syrische conflict, de mislukte staatsgreep van vorige zomer en een aanslagengolf bloedt de sector nu al hevig: vanuit Nederland daalde het aantal boekingen met 30 procent tot het laagste niveau in tien jaar tijd. Als Turkije zijn dreigement waarmaakt om bijvoorbeeld KLM landingsrechten te ontzeggen, zou dat vooral trekpleister Istanbul en badsteden zoals Antalya of Kusadasi treffen.

Ook is er een precedent waardoor Erdogan zich misschien wel gaat bedenken voor hij de sanctiedreiging concreet maakt: de Turkse economie liep ruim 11 miljard euro mis door een Russische boycot na een conflict over een neergehaald gevechtsvliegtuig eind 2015.

Vluchtelingenakkoord

Als Erdogan wel degelijk handelssancties afkondigt, zal ook de EU een standpunt moeten innemen, omdat handel ook een Europese aangelegenheid is. Dan wordt de kwestie pas echt een heet hangijzer, want Turkije heeft tegenover de EU een andere hefboom in handen: het Europees-Turkse vluchtelingenakkoord.

De EU sloot vorig jaar een akkoord met Turkije om, in ruil voor miljarden euro's Europese steun, een herhaling van de vluchtelingencrisis van midden 2015  te voorkomen. Toen reisden meer dan een miljoen vluchtelingen via Turkije door naar de EU, waar ze vooral in Duitsland terechtkwamen en daar een politieke crisis veroorzaakten. Intussen bevinden zich alweer meer dan 2 miljoen Syrische vluchtelingen in Turkije. Als Erdogan zijn grenzen heropent, zou dat destabiliserende gevolgen kunnen hebben voor Griekenland, de onrustige Balkan en de verkiezingen in Frankrijk en Duitsland. Dit verklaart meteen waarom de EU momenteel verkiest om niet in te gaan op Erdogans provocaties.