Hoe J.K. Rowling 25 jaar geleden met Harry Potter meest succesvolle jeugdboekenreeks ooit schreef

Proficiat, beste Harry Potter. 25 jaar geleden zag je het levenslicht toen het boek Harry Potter en de steen der wijzen voor het eerst verscheen. Miljoenen lezers groeiden mee met ‘de jongen die bleef leven’. Van kind naar volwassen man. En dat mag je best letterlijk én figuurlijk nemen. Want de start in 1997 van wat we vandaag kennen als een imperium, is best klein te noemen.

Schrijfster J.K. Rowling had met haar manuscript van Harry Potter en de steen der wijzen al elf uitgevers gecontacteerd, die het allen afwezen. Bij uitgeverij Bloomsbury was er aanvankelijk ook wat twijfel. Chef kinderboeken Barry Cunningham las het manuscript en was wel enthousiast. Maar pas toen het achtjarige dochtertje van de grote directeur het verhaal had gelezen, werd de knoop doorgehakt: Bloomsbury kocht het voor 2.500 Britse pond.

“Alles wat je over Joanne Rowling gehoord hebt over die begindagen, klopt”, zegt Cunningham. “Ze had geen geld en schreef in cafés. Ik zei haar – en daar lacht ze me nog steeds over uit – dat ze een echte job moest zoeken. Dat niemand rijk wordt van kinderboeken.” Van een eerste druk met amper 500 stuks in hardcover – waarvan zo’n 300 voor bibliotheken – kon je als auteur inderdaad geen fortuin verwachten. Maar de eerste recensies – er was er eentje van 80 woorden, zoveel ruimte was er destijds voor kinderboeken – waren laaiend enthousiast. En wat nog beter was: kinderen lazen het boek dolgraag.

Geen jaar later waren de rechten voor het boek in de Verenigde Staten verkocht voor 105.000 dollar, een record voor een onbekend auteur. In datzelfde jaar kwam het tweede boek uit: Harry Potter en de geheime kamer. Er zouden er nog vijf volgen.

Volgens analisten is de succesformule dat Harry Potter groeide met zijn lezers. Naarmate de 9- tot 11-jarigen ouder werden, kregen ze ook boeken te lezen die nog spannender en wat donkerder waren. En elk jaar stapten nieuwe lezertjes in in het universum van Zweinstein. J.K Rowling – het pseudoniem kwam er omdat de uitgeverij dacht dat sommige lezers zouden afhaken als ze wisten dat de auteur een vrouw is – wist uiteindelijk ook volwassenen te boeien. Getuige daarvan is een speciale adult edition, met een cover waar je als volwassene ook mee kon buitenkomen zonder als leraar in de lagere school over te komen.

Slapen in de winkel

De cijfers zijn intussen bekend: Rowling zelf is een miljard dollar waard, haar boeken gingen alles samen meer dan 500 miljoen keer over de toonbank en werden in alle grote talen en zelfs dialecten vertaald. Cijfers zeggen iets, maar enkele anekdotes duiden pas écht hoe groot de manie op zeker moment werd. De lancering van een nieuw Potterboek werd naarmate de reeks vorderde steeds meer een event, met fans die overnachtten in winkels om toch maar het eerste exemplaar te pakken te krijgen. Om de wereld van spoilers te behoeden, mochten vertalers niet eerder aan de slag met het manuscript. En dus werden teams samengesteld die verschillende stukken tegelijk vertaalden om zo snel mogelijk na de Engelse versie ook een vertaling in de winkelrekken te hebben.

O ja, dan hebben we het nog niet eens over die ene discussie gehad: de film of het boek? Google je vandaag ‘Harry Potter’, dan is het eerste zoekresultaat de film en niet het boek. Harry Potter en de steen der wijzen kwam in 2001 uit en lanceerde de carrières van Emma Watson (bijna 11 toen ze begon) en Daniel Radcliffe (destijds 12). De boeken waren toen al zo populair dat icoon Steven Spielberg aangeschreven werd om te regisseren. Hij weigerde: “Er is niets uitdagends aan. Alsof je een miljard dollar gaat afhalen en rechtstreeks op je bankrekening stort.” Dat van dat miljard klopte: de film kostte 125 miljoen dollar en bracht meer dan een miljard op aan de kassa.

Coronacrisis als nieuw hoogtepunt

Stopt het succes ooit? Zal de jongen die bleef leven ooit niet meer blijven verkopen? Nog steeds draait de boekenverkoop op volle toeren, ook al komen geen nieuwe Harry Potter-verhalen meer uit. De coronacrisis was het recentste hoogtepunt: volgens Bloomsbury was de verkoop in 2020 weer gestegen met 7 procent. Nieuwe lezers, die straks ongetwijfeld nog meer boeken en films van de reeks zullen verslinden. Of naar het Harry Potter pretpark trekken in de Verenigde Staten. Want ja, dat bestaat intussen ook al.