Sekswerkers in Amsterdam willen niet wijken door ‘zuiptoeristen’

Op de trap van sekstheater Hospital Bar aan de Oudezijds Achterburgwal staat een rij mannen in dezelfde lichtblauwe shirts. De felle zon heeft hun hoofden rosé gekleurd, de meesten dragen zonnebrillen die in een wielerpeloton niet zouden misstaan. Een voor een schuifelen de mannen het theater binnen. De voorste in de rij schreeuwt over zijn schouder dat de achterste in de rij moet aansluiten. Het enthousiasme bij de mannen die onderaan op de trap staan, is echter beduidend minder: ze hangen tegen de trapleuning. Nuchter zijn ze waarschijnlijk al een tijdje niet meer.

Het is zomer op de Amsterdamse Wallen en het broeit op de grachten tussen de rode lichten, sekstheaters en ramen. Groepen toeristen lopen zingend over straat. Erachter sluiten gezinnen, bewoners, sekswerkers en beveiligers aan in de menselijke file. De grachten zijn zo smal dat de zweetlucht van de voorgangers zich opdringt. Walmen van bier, wiet, urine en parfum wisselen elkaar in hoog tempo af.

Eenrichtingsverkeer 

Na twee rustige coronajaren hebben toeristen de weg naar The Red Light District weer gevonden. De afgelopen weekenden waren er zo veel mensen dat er eenrichtingsverkeer werd afgesproken op de grachten. Bewoners klagen op internet dat ze het nog nooit zo druk hebben gezien.

De massa’s toeristen vielen te verwachten. In een prognose voor 2022 stelt de stad Amsterdam dat er vermoedelijk rond de twintig miljoen toeristen per jaar naar de Nederlandse hoofdstad komen. 

Al jaren wil Amsterdam de toeristenstroom aanpakken. Er wordt hard gewerkt om de overlast, criminaliteit en drukte in de binnenstad in te dammen. Sinds 2018 is een groep ambtenaren daarom bezig met plannen voor een erotisch centrum aan de rand van Amsterdam. Een groot deel van de Wallen zal gesloten worden, sekswerk verplaatst zich naar nieuwbouw buiten de binnenstad. Al kan de bouw nog wel tot 2030 duren.

Het ontwikkelen van zo’n erotisch centrum blijkt een lastige klus, waarbij met heel veel zaken rekening wordt gehouden. “Het valt of staat met locatie, ligging en indeling van het nieuwe gebouw”, zegt een woordvoerder van de stad. “Het moet precies zo worden ingericht dat het de juiste soort toeristen aanspreekt.”

Meer dan seks alleen

Een feestende groep mannen hoort daar in principe niet bij. Er komen daarom geen pubs, en coffeeshops, maar restaurants en ‘hoogwaardig’ entertainment. Zoals een burleske club, erotische musea, educatie-gedeelten en expositieruimtes voor kunst. “Je hoeft er als klant niet alleen voor de seks heen”, zegt de woordvoerder.

Op schetsen uit de beginfase van het project is te zien dat het gaat om een gebouw met een galerij aan ramen en een spiraalvormig looppad dat om twee torens slingert. Onder in het gebouw is plaats voor horeca.

Om toeristen naar het erotisch centrum te trekken moet het dicht bij een openbaarvervoerknooppunt komen. De spiraalvorm moet een ruimtelijk gevoel geven, maar ook genoeg anonimiteit voor sekswerkers en klanten. Eigenlijk net zoals in de steegjes op de Wallen.

‘Op het Leidseplein is het ook druk’

“De toeristen gaan niet naar een centrum dat verderop ligt. En daarom de girls ook niet”, zegt de voorzitter van Red Light United, een belangenvereniging voor sekswerkers op de Wallen. Ze is van Roemeense afkomst en noemt zich Felicia Anna (35). Jaren werkte ze zelf op de Wallen, nu zet ze zich in voor de sekswerkers, die ze steevast girls noemt.

Op deze warme avond legt ze gepassioneerd uit wat er volgens haar gebeurt wanneer de Wallen moeten krimpen. “Al laten ze één raam open, toeristen blijven naar dit stukje Amsterdam komen. En waarom is dat zo erg? Op het Leidseplein en in de Kalverstraat is het ook heel druk”, zegt Anna.

Ze is op haar gemak tussen de toeristen op de Wallen en heeft oog voor heel andere dingen dan de meeste voorbijgangers. Enthousiast zwaait ze naar de portiers van de theaters en mannen in portieken. De vrouwen achter de ramen kijken vrolijk op als Anna voorbijloopt. “Het is hier net een dorp”, zegt ze. “iedereen kent en helpt elkaar”. Bijna alle sekswerkers komen uit het buitenland, de meesten uit Oost-Europa.

Toeristen betalen meer en zeuren minder

Het merendeel van hen verzet zich tegen het nieuwe erotisch centrum. En dat komt omdat ze niet geloven dat het voldoende toeristen zal trekken. “Meer dan 80 procent van de klanten van de girls zijn nu toeristen”, legt Anna uit. “Die betalen beter en zeuren minder.”

Daarnaast heeft Anna onderzocht en ontdekt dat veel sekswerkers het niet prettig vinden om in een groot afgesloten gebouw te werken. De Wallen zijn toegankelijk en vrij en dat geeft een veiliger gevoel.  

In de kamers zijn toeristen misschien makkelijker, maar buiten op straat misdragen ze zich. Dat weet Anna en ze heeft er een hekel aan. “Maar dat is niet onze schuld en dus mag de sekswerker er niet voor gestraft worden.”

De stad Amsterdam ziet het nieuwe centrum totaal niet als straf en is al jaren in gesprek met de sekswerkers van de Wallen. Tijdens de uitwerking van het plan is vaak gesproken met diverse groepen sekswerkers, al verlopen die gesprekken niet altijd even voorspoedig. 

De stad denkt met het nieuwe centrum een veilige plek te creëren. Een woordvoerder zegt dat meer bewaking en huisregels seksuele uitbuiting en witwassen tegengaan. Dit soort ondermijning komt volgens Amsterdam nog steeds voor op de Wallen.

Sekswerk in de illegaliteit

Sekswerkers vinden overmatig toezicht in het nieuwe centrum juist een probleem. Toch kan het plan alleen doorgaan als Anna en haar ex-collega’s willen komen. Anders verdwijnt een deel van het sekswerk in de illegaliteit en dat wil de stad niet.

Anna zegt dat eerdere stappen om de Wallen in te perken ook niet voor minder toeristen hebben gezorgd. Dat wil ze graag laten zien en via een smal zijstraatje loopt ze naar het gedeelte van de Wallen dat jaren geleden tijdens het project 1012 werd gesloten.

Dit project was bedoeld om de Wallen vrij te maken van mensenhandel en criminaliteit en minder dezelfde soort toeristen aan te trekken. Een gedeelte van de ramen werd gesloten, maar de Amsterdamse Rekenkamer concludeerde jaren later dat er door de aanpak weliswaar successen waren behaald, maar dat het project niet had geleid tot de economische impuls van de oude binnenstad. 

Anna toont de oude kamertjes, die er nu verlaten bij liggen. De steegjes ogen oud en vuil. “Door het erotisch centrum zullen meer straten er zo uitzien”, zegt Anna. “Dan wordt het nog drukker bij de ramen die overblijven.”

Veel ruimte nodig voor taxi’s

Mocht het plan toch doorgaan, dan is het nog maar de vraag of Amsterdammers wel blij worden van een nieuw erotisch centrum in hun buurt. De mening van buurtbewoners is wel belangrijk voor het slagen van het plan. “We letten op het maatschappelijk draagvlak in verschillende wijken”, zegt een woordvoerder van de stad.

Dat gaat verder nadat de lijst met mogelijke locaties terug is gebracht van acht naar drie. Voorlopig zijn er nu twee gebieden in Amsterdam Zuidoost, een bedrijventerrein in de buurt van de Arena of de Arenapoort nabij station Bijlmer. Twee mogelijke gebieden liggen bij Sloterdijk, eentje in de buurt van de Rai. Dan zijn er nog de opties van het Eenhoorngebied, het Nieuwbouwgebied Haven-Stad of een watergebied. Begin 2023 neemt de gemeenteraad een besluit over de uiteindelijke locatie.

Zeker is wel dat er veel ruimte nodig is voor het nieuwe erotisch centrum. Er moeten taxi’s kunnen komen en in de rij staan. Ook moet er genoeg ruimte zijn voor lopende bezoekers. Naar schatting is er drie tot vijf vierkante kilometer nodig voor de bouw. Na verschillende gesprekken met exploitanten wordt er een aanbesteding uitgeschreven voor de bouw en exploitatie van het centrum. De stad zal het gebouw niet zelf uitbaten.

In totaal komen er honderd werkplekken voor seks, dat is ongeveer een derde van het huidige aantal ramen op de Wallen. Uit de onderzoeken van de stad is daarnaast gebleken dat er behoefte is aan ruimtes voor trans sekswerkers. Daarom is een deel van de werkplekken bestemd voor sekswerkers die online klanten werven.

Onderdeel van Nederlandse cultuur

Toeristen op de Wallen lachen om de plannen voor een nieuw erotisch centrum. Thomas Shaw (58) uit Yorkshire zegt met zijn zonnebril op het puntje van zijn neus niet te snappen dat Amsterdam van het Red Light District af wil. “Of jullie nu willen of niet: de Wallen zijn gewoon onderdeel van de Nederlandse cultuur. Je kunt de toren van Pisa ook niet uit Pisa halen.”

Vrienden om hem heen proesten het uit. Shaw legt uit dat ze met zestien mannen op een vrijgezellenweekend zijn. Zelf is hij de vader van de aanstaande bruid. Hij vindt het niet ongemakkelijk om hier met zijn schoonzoon, die overigens al minutenlang spoorloos is, rond te lopen. “Ik heb deze vakantie meer over hem geleerd dan in de afgelopen jaren bij elkaar”, zegt hij schaterlachend.

Aangemoedigd door zijn reisgenoten zegt Shaw bij een volgend vrijgezellenweekend niet naar de rand van de stad te reizen voor het erotisch centrum. “Dan ga ik wel naar de hotelkamer, porno kijken of zoiets.”

Shaw en zijn vrienden zijn precies het type toerist waar de stad van af wil. Maar Felicia Anna en de sekswerkers hebben baat bij het tegenovergestelde. 

Als ze bijgekomen zijn van het lachen verdwijnt de groep uit Yorkshire  langzaam weer in de toeristenmassa. Nieuwe verbrande hoofden, selfiesticks en dronken mannen doemen op uit de steegjes. De vrouwen achter de ramen blijven, ondanks alles, lief naar ze lachen.

Felicia Anna is een pseudoniem dat de vrouw gebruikt sinds haar aankomst in Nederland.