Alles of niks voor ‘kleine garnalen’: in Parijs wachten Salah Abdeslam en 13 anderen op hun verdict

“Ik heb niemand vermoord. Ik heb u mijn verontschuldigingen aangeboden en sommigen zullen zeggen dat die niet gemeend zijn, dat er een strategie achter zit. Meer dan 130 doden en 400 gewonden: wie kan bij zo’n leed ongemeende verontschuldigingen aanbieden?”

Het waren maandag de laatste woorden van Salah Abdeslam, de enige overlevende dader van de aanslagen van 13 november 2015 in of rond concertzaal de Bataclan, het Stade de France en het Place de la Nation. Het monsterproces heeft tien maanden geduurd en kende vorige week z’n epiloog met de door Le Monde als “impressionant” betitelde slotpleidooien van de net als hun cliënt 32-jarige Parijse advocaten Martin Vette en Olivia Ronen.

“Dit proces hoort niet de voortzetting te zijn van de oorlog tegen het terrorisme”, richtte Vette zich tot het hof. “Men vraagt u om een vijand definitief te neutraliseren door die te veroordelen tot een sociale doodstraf. Men wil Salah Abdeslam evenredig met het lijden van de slachtoffers bestraffen. Dat heet de wet van de vergelding.”

Kleine garnalen

De tot rechtszaal verbouwde binnenzaal van het Parijse justitiepaleis had maandenlang iets van de eerste aflevering van Squid Game. Een eindeloos lange rij witte tafels met honderden burgerlijke partijen. En vooraan, achter glas, de veertien aanwezige beklaagden, met alle ogen vooral gericht op die ene verdachte: Salah Abdeslam.

Het Parijse openbaar ministerie (OM) eist levenslange opsluiting tegen hem, de Tunesische IS-strijder Sofien Ayari, de Zweed Osama Krayem en Mohamed Abrini - de zogenaamde man met het hoedje. Krayem, die op 22 maart 2016 was voorbestemd om zich met Khalid El Bakraoui op te blazen in de Brusselse metro, onderging het proces ongeïnteresseerd. Hij bedankte maandag met een handgebaar toen ook hem een laatste woord werd aangeboden.

Veel meer dan voor de hoofdverdachten wordt het verdict levensbepalend voor de kleine garnalen. De meesten zaten jaren in voorarrest in een Franse gevangenis, ook al bevestigde het proces enkel dat hun vergrijp erin bestond Salah Abdeslam nietsvermoedend een lift te hebben bezorgd of valse identiteitskaarten. Tegen Mohamed Amri en Hamza Attou, die Salah de nacht van de aanslagen gingen ophalen in Parijs, eist het OM acht en zes jaar cel, wat erop kan uitdraaien dat het verdict het begin van hun nieuwe levens inluidt. Hetzelfde geldt voor Molenbekenaar Ali Oulkadi, die zijn buurman Salah op 14 november 2015 een lift bezorgde naar Schaarbeek als wederdienst voor het lenen van een Mercedes, enkele weken eerder. Tegen hem eist het OM vijf jaar, waardoor het er sterk op gaat lijken dat de strafeis er vooral op mikt de jaren in voorarrest op te slorpen.

De meest tragisch ogende verdachte is Farid Kharkhach. Hij runde destijds in Sint-Gillis een illegaal drukkerijtje waar hij aan honderd euro per stuk valse identiteitskaarten printte voor uitgeprocedeerde asielzoekers, maar onbewust ook de complete IS-terreurcel aan valse identiteiten hielp. Tegen hem eist het OM zes jaar. Kharkhach richtte zich maandag tot de nabestaanden, van wie er enkelen op het proces eerder al te kennen gaven niet te begrijpen wat deze man in de beklaagdenbox zit te doen: “Jullie getuigenissen hebben mij erg geraakt. Ik draag ze in mijn hart tot het einde van mijn dagen.”

Yassine Atar

De grote verrassing is de strafeis van ‘slechts’ negen jaar tegen 33-jarige Brusselaar Yassine Atar, door de Franse media betiteld als: “Te dicht bij de terreurcel staand om niet verdacht te zijn.” Atar is de neef van Ibrahim en Khalid El Bakraoui, twee kamikazes van 22 maart 2016. De aanklacht tegen hem berust op een bijna onmogelijk te objectiveren interpretatie van een reeks sms’jes en gesproken boodschappen (“aan Yazz”) die Khalid El Bakraoui insprak op een pc, net voor hij zich ging opblazen in Zaventem.

“Zelfs negen jaar is veel te veel”, zegt Atars advocaat Raphaël Kempf. “Een Belgische speurder is hier in Parijs ter zitting komen verklaren dat het onderzoek op geen enkele manier heeft toegelaten vast te stellen dat Yassine Atar enige hulp heeft verleend aan de broers El Bakraoui. Mijn cliënt is onschuldig, maar leeft al zes jaar in de verschrikkelijkst mogelijke omstandigheden. Ik hoop dat het hof dat beseft.”

Yassine Atar is de jongere broer van Oussama Atar, een van de vijf verdachten tegen wie het OM ook levenslang eist, maar die op het proces afwezig bleven wegens gesneuveld in Syrië.

Voor zes verdachten is het voor woensdagavond verwachte verdict pas een eerste ronde. Vanaf 10 oktober staan Abdeslam, Krayem, Ayari, Abrini en Ali El Haddad Asufi (Parijse strafeis: 16 jaar cel) opnieuw te recht op het monsterproces rond de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en Zaventem. Los daarvan laat de Franse wetgeving hen toe om beroep aan te tekenen tegen het nakende verdict, waardoor na tien maanden Parijs en negen maanden Brussel in Frankrijk nog eens een maandenlang proces kan volgen. “Het wordt stilaan grotesk”, zegt een bij het Brusselse proces betrokken advocaat. “Zo goed als niemand is materieel in staat om dit allemaal voltijds te blijven volgen.”