De vier geheimen achter het succes van paus Franciscus

Nikolaas Sintobin is jezuïet en internetpastor.

De blijvende populariteit van paus Franciscus heeft veel te maken met zijn communicatietechniek. Die sluit naadloos aan bij wat de nieuwe media vragen. Ze staat in schril contrast met de praxis van andere communicatiegoeroes.

Paus Franciscus houdt van mensen. Als hij rondrijdt op het St.-Pietersplein maakt hij oogcontact met individuele mensen. In het vliegtuig beantwoordt hij niet alleen vragen van journalisten. Hij groet hen ook een voor een en toont zich geïnteresseerd. Het resultaat is dat veel mensen op hun beurt van hem gaan houden.

Als je van iemand houdt, dan krijgt wat die persoon zegt bijzondere betekenis. Dan ga je dat zo interpreteren dat het een opbouwende betekenis krijgt. Vind je die niet, dan ga je er discreet over zwijgen.

De boodschap van Franciscus gaat over eenvoud, nederigheid, nabijheid, zorg voor de minsten, enz. Hij spreekt en schrijft erover. Maar hij doet het ook.

Zijn eerste publieke woorden na zijn verkiezing waren Buonasera. Daarna boog hij, de nieuwe paus, om de zegen van het volk te vragen. Hij verkiest te wonen in het eenvoudige Santa Marta, eerder dan in het mooie apostolische paleis. Zijn eerste bezoek buiten Rome was aan vluchtelingen in Lampedusa. Hij omhelst verminkte mensen, enz.

Dit samenvallen van woord en daad is Franciscus niet ingefluisterd door adviseurs. Hij zit zo in elkaar. Het maakt zijn boodschap geloofwaardig. Temeer daar veel van die houdingen visueel goed weer te geven zijn en een iconische betekenis kregen in de media.

Van Franciscus kan je niet zeggen dat hij progressief is. Hij praat mensen niet naar de mond. Toch luisteren mensen graag naar hem. Waarom?

1 Ook gewone mensen verstaan Franciscus. Eerder dan dure woorden gebruikt hij beelden, grappen en herkenbare voorbeelden. Mogelijk missen zijn uitspraken soms nuance. Maar de toehoorders weten zich persoonlijk aangesproken en dus gerespecteerd. Franciscus lijkt wel te spreken in tweets.

Door het feit dat je makkelijk oneliners kan puren uit zijn toespraken, geeft hij journalisten niet alleen gesneden brood. Hij snijdt het ook zélf.

2 Franciscus ontvangt staatshoofden en allerhande beroemdheden. Maar net zo goed luncht hij met daklozen of spreekt hij met gewone Vlaamse jongeren. Hij geeft interviews aan grote wereldkranten, maar ook aan Tertio. Niemand is te min voor Franciscus.

3 Ruimer nog, Franciscus richt zich niet enkel tot katholieken of tot christenen. Hij richt zich vaak tot alle mensen van goede wil en heeft het over de uitdagingen voor de mensheid.

4 Tot slot, in ethische dossiers is Franciscus strak in de leer. Tegelijk is er zijn systematische aandacht voor barmhartigheid waarbij hij niet aarzelt om zichzelf in vraag te stellen – denk aan zijn beroemde: Wie ben ik om te oordelen?

Het laatste kenmerk lijkt me het meest typische voor paus Franciscus. Hij deinst er niet voor terug zichzelf en de katholieke traditie te relativeren. In interviews durft hij vlakaf te zeggen dat hij sommige zaken niet weet. Bekend is zijn uitspraak in La Repubblica in 2013 dat hij gelooft in God, niet in een katholieke God. Op 8 maart laatstleden omschreef hij zichzelf in Die Zeit als een zondaar en feilbaar.

Niet iedereen is hier blij om. Zelf denk ik dat het de geloofwaardigheid van zijn discours enkel maar versterkt. Deze zelfrelativering lijkt me niets anders dan een erkennen dat alles wat gebeurt binnen de Katholieke Kerk gebeurt doorheen mensen en dus getekend is door beperktheid.