Turkije haalt slag thuis op NAVO-top: deze garanties krijgt Erdogan in ruil voor toetreding Finland en Zweden

Op 18 mei vroegen Finland en Zweden om lid te worden van de NAVO,  als reactie op de Russische invasie van Oekraïne. Om nieuwe leden toe te laten, moeten alle lidstaten unaniem het licht op groen zetten. Turkije tekende toen als enige bezwaar aan.

Het Westen ziet Zweden en Finland liever zo snel mogelijk in de NAVO, wat Turkije de ruimte geeft om eisen te stellen. Gisteren zijn de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, de Finse president Sauli Niinisto en de Zweedse premier Magdalena Andersson dan, op de vooravond van de NAVO-top in Madrid, uiteindelijk tot een akkoord gekomen dat de weg voor Finland en Zweden tot de NAVO vrijmaakt. Hoe is Erdogan alsnog overstag gegaan?

Het verzet van Erdogan had voornamelijk te maken met de  groepen en personen die vooral in Zweden onderdak krijgen, terwijl die door de Turkse regering als terroristisch worden beschouwd. Het gaat dan voornamelijk over (leden van) de Koerdische afscheidingsbeweging PKK, die ook door de Europese Unie wordt erkend als terreurorganisatie.

"In het memorandum dat Turkije, Zweden en Finland gisteren hebben ondertekend staat dat de drie landen de strijd tegen terreur zeer belangrijk vinden", zegt VRT-journalist Jens Franssen.

Zweden en Finland erkennen in het akkoord ook dat de PKK een terroristische organisatie is, wat ze hiervoor niet deden. Ze passen daar zelfs hun nationale wetgeving voor aan. "Dat was essentieel voor Erdogan", zegt Franssen. Als Turkije kan bewijzen dat een aantal van de mensen die in Zweden onderdak krijgen wel degelijk terroristen zijn, kunnen die mogelijk uitgeleverd worden aan Turkije.

Er zouden nu afspraken gemaakt zijn voor de uitlevering van 34 “verdachten van terrorisme". Uit Zweden gaat het over 11 PKK-leden en 11 leden van de Turks-islamitische Gülenbeweging, die volgens Turkije achter de poging tot staatsgreep zat in de zomer van 2016. Uit Finland gaat het over 6 PKK-leden en 6 Gülen-leden.

Terwijl Finland in januari zijn terreurwetgeving heeft aangescherpt, heeft Zweden volgens Dirk Rochtus, docent internationale politiek aan de KU Leuven, een redelijk laks terreurbeleid. Tot nu. "Zweden bevestigt dat op 1 juli een nieuwe, strengere wet omtrent terroristische misdrijven in werking treedt, en dat de regering verdere aanscherpingen van de wetgeving inzake terrorismebestrijding voorbereidt. Ze doen dat ook om Turkije een plezier te doen."

Finland en Zweden bevestigen dat ze het wapenembargo tegen Turkije laten vallen. In de toekomst zal de wapenlevering uit Finland en Zweden plaatsvinden "in overeenstemming met de solidariteit binnen het bondgenootschap".

Dat wapenembargo was van kracht sinds 2019 omdat Turkije toen Noord-Syrië was binnengevallen. "Daar zijn veel Koerdische groepen die gesteund worden door Zweden, zoals de Democratische Uniepartij PYD", zegt Rochtus.

"Ondertussen hebben Zweden en Finland ook beloofd om geen steun meer te bieden aan de YPG, de gewapende arm van de PYD. Al neemt dat niet weg dat Zweden humanitaire en infrastructuurprojecten in het Koerdische gebied van Noord-Syrië zal blijven steunen. Of dat kan zonder contact met de PYD of de YPG, is natuurlijk de vraag."

Los van de eisen die Turkije stelt, wil het land volgens Franssen ook een beetje af van die pariastatus die het momenteel heeft binnen de NAVO. Dat heeft onder andere te maken met de toestand van de rechtstaat in het land.

"Turkije heeft altijd zowel het Westen als Rusland te vriend willen houden, maar wil nu toch op goede voet staan met het Westen", zegt Rochtus. "Rusland zal niet erg gelukkig zijn met deze beslissing, maar Turkije is nu eenmaal een NAVO-lid en had het goede recht om zijn veto te laten vallen. Er zal waarschijnlijk wel nog een officiële verklaring komen van Rusland waarin ze stellen dat ze de situatie betreuren."

Enkele jaren geleden blokkeerden de Verenigde Staten een aankoop van F-35-straaljagers nadat Erdogan Russische afweerraketten had gekocht. Turkije wil nu nog nieuwe F-16’s kopen, maar die beslissing lijkt de Amerikaanse president Joe Biden nog even te willen uitstellen. 

"Vermoedelijk zal daar de komende dagen wel nog over gesproken worden", zegt Franssen. "De Turkse luchtmacht heeft echt nieuwe vliegtuigen nodig, maar Erdogan zal wellicht ook met die trofee naar huis gaan."