Natuurliefhebbers maken zich zorgen om jagende huiskatten: ‘Ze richten een ware slachtpartij aan’

Als de kat van huis is, ontpopt menig salontijger zich tot een meedogenloze jager. Natuurliefhebbers maken zich zorgen om de impact daarvan, en opperden op een recent Nederlands symposium de vraag of we de kat niet als een schadelijke exoot moeten beschouwen, zoals pakweg de wasbeer of de Japanse duizendknoop, de plant die hele bermen overwoekert.

De precieze impact van huiskatten op onze natuur is moeilijk te bepalen en er is in ons land amper onderzoek naar gedaan. Schattingen van het aantal prooien dat huiskatten verschalken variëren naargelang de studie van 14 tot 34 per jaar. Dat zou voor de ruim 2 miljoen Belgische katten neerkomen op ongeveer 30 tot 70 miljoen slachtoffers. Volgens een Amerikaanse studie liquideren katten in de Verenigde Staten jaarlijks 1,3 tot 4 miljard vogels en 6,3 tot 22 miljard zoogdieren.

Prooi op de mat

Wat de kat mee naar huis brengt, is maar het topje van de lijkenberg. Amerikaanse onderzoekers die katten met een camera uitrustten, stelden vast dat ze minder dan een kwart van hun prooien op de deurmat afleveren. Volgens Britse onderzoekers is het simpel: “Grote aantallen katten doden onvermijdelijk grote aantallen wilde dieren.”

Maar hoe erg is dat? Louter aantallen zeggen niet zo veel. Vooral op eilanden laat de poes zich niet onbetuigd. Volgens de International Union for Conservation of Nature (IUCN) heeft ze een poot in 14 procent van de recente gevallen waarbij soorten op eilanden uitstierven. 

Op het vasteland zijn de gevolgen minder goed bestudeerd. Sommige meer algemene soorten kunnen wat meer verliezen slikken dan andere. Uit een recente Italiaanse studie waarbij baasjes een jaar lang turfden wat hun kat zoal verschalkte, blijkt echter dat daar ook bedreigde soorten tussen zitten. “Een bewijs dat vrij rondlopende katten het behoud van soorten in gevaar kunnen brengen”, aldus de onderzoekers. De kat de bel aanbinden had volgens dezelfde studie overigens geen impact op het jachtsucces. Katten op het platteland verschalkten wel meer prooien dan stadskatten.

“Katten kunnen het soorten die al onder druk staan extra moeilijk maken”, zegt Tim Adriaens (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek/INBO), expert in de impact van uitheemse soorten op onze natuur. Adriaens denkt dan in eerste plaats aan kwetsbare zoogdiersoorten zoals hazel-, eikel- en dwergspitsmuizen, en op de grond broedende vogels zoals de patrijs, waarvan de jongen letterlijk een vogel voor de kat zijn. “Maar ook bij meer algemene soorten zoals merels en zanglijsters gaat het om een niet precies bekend, sluipend verlies.”

Huiskat, thuiskat

Ja maar, zal de kattenmens riposteren, er zijn in de natuur toch ook roofdieren? Moeten vogels dan niet gewoon wat uit hun doppen leren kijken? Hoewel de wilde kat van nature in ons land voorkomt – de soort Felis silvestris, geen verwilderde huiskat –, was die nooit zo talrijk als de moderne huiskat. Volgens onderzoekers van het INBO heeft onze inheemse fauna bijgevolg nooit geleerd om met zo’n hoge dichtheid aan roofdieren om te gaan.

De Nederlandse Vogelbescherming pleit er in een recent standpunt voor om katten niet de gelegenheid te geven om wilde vogels te vangen. “We willen mensen meer bewust maken van de ware slachtpartij die katten aanrichten”, licht woordvoerder Marc Scheurkogel toe, “Het liefst zouden we zien dat baasjes hun dier altijd binnenhouden. Op zijn minst in het broedseizoen, grofweg van april tot juli, wanneer uitvliegende jongen extra kwetsbaar zijn.”

Ook de Vlaamse Vogelbescherming sluit zich daarbij. “We roepen katteneigenaars op om waakzaam te zijn voor broedende en jonge vogels”, zegt Niels Luyten. “Je kan ook al veel leed voorkomen door je kat ’s nachts binnen te houden.”

Blinde vlek

Dat we van onze huiskatten massaal thuiskatten zouden maken, lijkt volgens de meeste experts een utopie. Volgens jurist Arie Trouwborst (Universiteit Tilburg) zijn katteneigenaars eigenlijk wel wettelijk verplicht om hun huisdier achter slot en grendel te houden. 

“De Europese vogel- en habitatrichtlijnen verbieden het opzettelijk doden, vangen en verstoren van beschermde diersoorten”, zegt Trouwborst. “Het gaat dan niet alleen om doelbewust dieren doden, maar ook om handelingen waarvan je weet of zou moeten weten wat de gevolgen kunnen zijn. Dat is precies wat er gebeurt als je het kattenluik openzet. Maar we knijpen hier massaal een oogje voor dicht, inclusief de overheid, die dit niet afdwingt. De impact van katten is een grote blinde vlek.”

Er beweegt wel wat. Het stadsbestuur van de Duitse gemeente Waldorf kondigde vorige maand een ‘ophokplicht’ voor katten af, om de zeldzame en op de grond broedende kuifleeuwerik te beschermen. “Sommige IJslandse gemeenten verbieden het laten loslopen van katten”, weet Trouwborst. “En bepaalde regio’s in Australië voeren een uitdoofbeleid: katten die nu nog buiten lopen, mogen de rest van hun dagen in vrijheid slijten, maar wie een nieuwe kat aanschaft, moet die binnenhouden. Dat vind ik een elegant compromis.”

Een kat die de hele tijd binnen moet blijven, is dat niet zielig? Trouwborst stelt vast dat de kat als enig huisdier enorm veel uithuizige vrijheid geniet. “Als zou blijken dat een kat binnenshuis geen ‘katwaardig’ bestaan kan leiden, moeten we ons misschien afvragen of katten wel zulke geschikte huisdieren zijn.”