HERLEES. “Burgers kunnen niet meer weg uit Lysytsjansk” - Russisch leger trekt zich terug uit Slangeneiland

Het is niet meer mogelijk om de achtergebleven burgers uit de Oost-Oekraïense stad Lysytsjansk te evacueren. Gouverneur Sergej Gaidai van de regio Loehansk zegt op Telegram dat de Russische beschietingen daarvoor te heftig zijn. Hij noemt de situatie in de stad extreem moeilijk.

Gaidai schat dat er nog 15.000 burgers zijn in Lysytsjansk, waar begin dit jaar nog zo'n 100.000 mensen woonden.

De Russen zouden de stad nu van meerdere kanten beschieten en steeds dichterbij komen. De gouverneur bestrijdt de Russische claims dat ze al de halve stad in handen zouden hebben. Volgens hem bevinden hun troepen zich aan de randen van de stad en zijn er nog geen straatgevechten. Wel zou een "ongelooflijk aantal voertuigen en artillerie" van de Russen zich daar verzamelen.

Lysytsjansk is de laatste grote stad in de regio Loehansk die de Russen nog niet hebben veroverd. Die regio vormt samen met Donetsk de Donbas, het gebied dat de Russen zeggen te willen "bevrijden". Vorige week viel de stad Severodonetsk, maar door de ligging aan de andere kant van de rivier is Lysytsjansk volgens de gouverneur beter te verdedigen.

De Amerikaanse president Joe Biden heeft nieuwe militaire hulp beloofd aan Oekraïne, ter waarde van 800 miljoen dollar (ongeveer 760 miljoen euro). "We zullen Oekraïne ondersteunen zo lang als nodig", zei hij op de NAVO-top in het Spaanse Madrid.

In de komende dagen zullen de details van de wapenleveringen uit de doeken worden gedaan, zei het Amerikaanse staatshoofd. Het zou bijvoorbeeld gaan om een nieuw luchtverdedigingssysteem en extra munitie. Sinds het begin van de oorlog vier maanden geleden heeft de Amerikaanse regering wapens en uitrusting ter waarde van ongeveer 7 miljard dollar (6,7 miljard euro) aan Oekraïne beloofd of al geleverd. 

"We zullen elke centimeter van het NAVO-grondgebied verdedigen. Een aanval op één van ons is een aanval op ons allemaal", zei Biden nog. Hij herhaalde ook dat de VS hun troepenaanwezigheid in Europa, ook aan de oostflank van de NAVO, zullen blijven uitbreiden in de nasleep van de Russische aanvalsoorlog. 

Russisch president Vladimir Poetin is er volgens Biden niet in geslaagd de NAVO te verdelen. "We zijn meer verenigd dan ooit", klonk het. Tegelijk prees hij het feit dat heel wat NAVO-bondgenoten hun defensie-uitgaven aanzienlijk hebben verhoogd.

Het Russische lagerhuis heeft het licht op groen gezet voor een wet die media uit "onvriendelijke" landen aan banden kan leggen. Daarnaast kunnen Russische media worden opgeschort als ze "leugenachtige" berichtgeving verspreiden over het conflict in Oekraïne.

De tekst geeft het Russische parket de mogelijkheid om de activiteiten van media uit landen die zich "onvriendelijk" opstellen tegenover Russische media, te verbieden of fors in te perken.

De wet moet dan ook gezien worden als een vergeldingsmaatregel voor het feit dat talloze westerse landen Russische media, zoals de Russische staatszender RT, aan banden hebben gelegd.

Daarnaast geeft de wet de toelating aan het parket om Russische media die zich schuldig maken aan het verspreiden van "leugens", te beteugelen. Het gaat dan om berichtgeving die "een gebrek aan respect voor de maatschappij, de staat of de grondwet toont" of informatie "die het Russisch leger in diskrediet brengt".

De wet gaat nu naar het hogerhuis, waarna president Poetin er zijn handtekening onder kan zetten.

"Leugens" verspreiden over de acties van het Russische leger kan momenteel al vervolgd worden met een celstraf tot 15 jaar. Die wet werd in de nasleep van de inval van Oekraïne al eerder aangenomen. 

De president van Letland waarschuwt dat China een mogelijke overwinning van Rusland in Oekraïne als voorbeeld voor eigen aanvallen zou kunnen beschouwen. "China volgt de uitkomst van de oorlog in Oekraïne", zei Egils Levits op de NAVO-top in Madrid. "Als Rusland wint, zou dat een stimulans zijn voor China om iets gelijkaardigs te doen in de regio van de Indische en de Stille Oceaan." 

Volgens de president moet men bewust zijn van het gevaar. "Dat betekent dat we Oekraïne moeten helpen de oorlog te winnen."

Mogelijk wijst Levits met zijn waarschuwing op de militaire activiteiten van China rond Taiwan. Peking beschouwt Taiwan, dat zich in 1949 afsplitste van het vasteland, als een afvallige provincie en niet als een onafhankelijke staat. Onlangs had de Amerikaanse president Joe Biden Peking nog gewaarschuwd voor een aanval op Taiwan. In dat geval zou hij militaire bijstand bieden.

Op de NAVO-top is gisteren een nieuw strategisch concept uit de bus gekomen. De staatshoofden en regeringsleiders gingen ermee akkoord om daarin voor het eerst China te vermelden. "Peking daagt onze belangen, veiligheid en waarden uit", klinkt het.

Een eerste schip, geladen met 7.000 ton graan, heeft de bezette havenstad Berdjansk verlaten. Dat hebben de pro-Russische autoriteiten laten weten.

Berdjansk, gelegen aan de Zee van Azov, is bezet door Rusland. Moskou heeft er een nieuw bestuur aangesteld. Het graan gaat naar "bevriende" landen, luidt het. Het handelsschip had maanden aan de ketting gelegen.

Oekraïne laat weten dat bij een aanval in het oosten van het land 40 ton graan vernietigd is. In de getroffen opslagplaats in de stad Selenodolsk brak brand uit, aldus de gouverneur van Dnipropetrovsk op Telegram. Hij wees met een beschuldigende vinger naar Rusland.

Oekraïne en Rusland zijn voor veel arme landen in vooral Afrika de belangrijkste leveranciers van graan en meststoffen. Omdat Rusland de Oekraïense havens blokkeert, kan veel graan echter niet uitgevoerd worden. 

Noorwegen had het recht om de toegang tot zijn grondgebied van goederen bestemd voor de Russische bewoners van het Noorse eilandengroep Spitsbergen, te blokkeren. Dat zei minister van Buitenlandse Zaken Anniken Huitfeldt nadat Rusland dreigde met represailles.

Oslo "probeert geen obstakels op te zetten" voor de bevoorrading van de Russische mijnwerkers die zich hebben gevestigd op deze uitgestrekte Noorse eilanden in de buurt van de Noordpool, aldus de minister in de mededeling. "Noorwegen schendt het verdrag van Spitsbergen niet", dat al een eeuw geldt en specifieke regels bevat voor het territorium met slechts 3.000 inwoners.

Het goederentransport "werd geblokkeerd op basis van de sancties" die Oslo nam als gevolg van de inval in Oekraïne, "die verbieden dat Russische goederentransportbedrijven toegang krijgen tot het Noorse grondgebied", aldus Huitfeldt nog.

Rusland is boos op Noorwegen omdat het 20 ton goederen geblokkeerd heeft aan de grensovergang Storskog, die in de Noorse haven van Tromsø op een schip geladen moesten worden richting Spitsbergen. Moskou riep de Noorse zaakgelastigde op het matje en sprak van "onvriendelijke acties" die kunnen leiden tot tegenmaatregelen.

Volgens Huitfeldt kan Rusland er echter voor kiezen om goederen via een andere weg, bijvoorbeeld via de maritieme weg, te vervoeren. Bovendien is de situatie normaal in Barentsburg, waar de meest noordelijke steenkoolmijn ter wereld ligt, en hebben de inwoners toegang tot voedsel en medicatie.

Spitsbergen is een eilandengroep in de Noordelijk IJszee, meer dan 500 kilometer ten noorden van Noorwegen. Een atypisch verdrag dat in 1920 in Parijs werd overeengekomen, erkent de Noorse soevereiniteit over de eilandengroep. Maar de inwoners van de andere landen die het verdrag ondertekenen, krijgen het recht om de natuurlijke rijkdommen op Spitsbergen "op voet van volledige gelijkheid" te exploiteren. Rusland maakt volop gebruik van die bepaling door steenkool te winnen in het gebied.

Het Russische leger heeft een oorlogsmisdaad begaan toen het in maart het theater van Marioepol in Oekraïne trof. Daarbij vielen ten minste twaalf doden en de dodentol ligt wellicht veel hoger. Dat heeft een uitgebreid onderzoek van Amnesty International uitgewezen.

In het donderdag gepubliceerde rapport, getiteld "'Children': The Attack on the Donetsk Regional Academic Drama Theatre in Mariupol, Ukraine", documenteert de mensenrechtenorganisatie hoe het Russische leger wellicht doelbewust het theater heeft aangevallen terwijl het wist dat honderden burgers zich daar op 16 maart schuilhielden. Dat maakt de aanval "een duidelijke oorlogsmisdaad".

Het crisisresponsteam van Amnesty International interviewde tientallen overlevenden en verzamelde uitgebreid digitaal bewijsmateriaal. Het team concludeerde dat de aanval vrijwel zeker werd uitgevoerd door Russische gevechtsvliegtuigen, die twee bommen van 500 kilogram afgooiden. Die sloegen dicht bij elkaar in en ontploften gelijktijdig.

"Na maanden van rigoureus onderzoek, analyse van satellietbeelden en interviews met tientallen getuigen, hebben we geconcludeerd dat de aanval een duidelijke oorlogsmisdaad was, gepleegd door Russische strijdkrachten," aldus Agnès Callamard, Frans mensenrechtenexperte en secretaris-generaal van Amnesty International.

"Het Internationaal Strafhof, en alle anderen die jurisdictie hebben over misdaden begaan tijdens dit conflict, moeten deze aanval onderzoeken als een oorlogsmisdaad. Alle verantwoordelijken moeten ter verantwoording worden geroepen voor het veroorzaken van een dergelijke dood en vernieling."

Tussen 16 maart en 21 juni verzamelde en analyseerde Amnesty International beschikbaar geloofwaardig bewijs met betrekking tot de aanval op het theater. Dat omvatte 52 getuigenverklaringen uit de eerste hand van overlevenden en getuigen van de aanval en de nasleep ervan, van wie 28 zich op dat moment in of naast het theater bevonden.

Amnesty International analyseerde ook satellietbeelden en radargegevens van vlak voor en vlak na de aanval; geverifieerd foto- en videomateriaal dat door overlevenden en getuigen werd verstrekt; en twee reeksen bouwtekeningen van het theater. 

Londen maakt een miljard pond (1,16 miljard euro) euro vrij voor extra militaire hulp aan Oekraïne. Dat heeft de regering aangekondigd naar aanleiding van de NAVO-top in Madrid. Het Verenigd Koninkrijk voorziet onder meer luchtafweersystemen en drones.

De totale militaire hulp aan Kiev komt zo op 2,3 miljard pond (2,7 miljard euro), meldt Downing Street in een persbericht. De aanzienlijke verhoging van de steun is een "nieuwe fase" in de steun vanuit het Westen die ervoor moet zorgen dat het Oekraïense leger tegenoffensieven kan starten tegen Rusland om gebieden te heroveren.

"Aangezien Poetin er niet in slaagt om de successen te behalen die hij had gepland en gehoopt en dat de zinloosheid van deze oorlog voor iedereen duidelijk wordt, worden zijn aanvallen tegen het Oekraïense volk steeds barbaarser", aldus premier Boris Johnson in het persbericht. "De Britse wapens, uitrusting en opleidingen transformeren de Oekraïense verdediging tegen deze aanval. En we blijven pal achter het Oekraïense volk staan zodat Poetin faalt in Oekraïne."

De bijkomende hulp bestaat uit "gesofisticeerde luchtafweersystemen, onbemande luchtapparatuur, innovatieve elektronische apparatuur en duizenden stuks vitale uitrusting voor de Oekraïense soldaten", klinkt.

Het VK was een van de eerste landen die dodelijke wapens leverende aan Kiev, met name meer dan 5.000 antitankraketten. Londen heeft de militaire steun ondertussen aanzienlijk opgetrokken en biedt ook opleidingen aan Oekraïense soldaten.