China zoekt medestanders voor een nieuwe wereldorde onder zijn regie. Het Westen kijkt met toenemende bezorgdheid toe

1. Hoe denkt Xi Jinping over de NAVO?

De NAVO heeft de oorlog in Oekraïne aan zichzelf te danken, vindt de Chinese president. Niet alleen had Europa na de ineenstorting van de Sovjet-Unie beter naar Russische wensen op het gebied van veiligheid moeten luisteren, het bondgenootschap is ook in de ban van Amerikaans Koude Oorlogsdenken. Zodra Washington, in Chinese ogen de grote boosdoener, klaar is met Rusland, komt China aan de beurt, is de opvatting in Peking.

Dat de NAVO dinsdag China aanwees als nieuwe uitdaging bevestigt in Chinese ogen dat de westerse wereldorde hopeloos uit de tijd is. “Ze hebben smartphones in hun hand, maar hun verstand draait nog op het besturingssysteem van de vorige eeuw: de mentaliteit van de Koude Oorlog”, aldus de pro-Russische topdiplomaat Le Yucheng op een recente persconferentie. Volgens Le is Europa toe aan “een update” met Xi’s filosofie over veiligheidsvraagstukken, het Global Security Initiative.

2. Wat is het Global Security Initiative?

Dat is een uitnodiging aan de internationale gemeenschap voor een veiligheidsclub onder Chinese regie. De onthulling van dat plan baarde in april opzien, omdat China zich voor het eerst op het terrein van internationale veiligheidsvraagstukken begeeft.

Westerse hoofdsteden vinden het alarmerend dat Xi het uitgangspunt van de Russische president Vladimir Poetin voor “ondeelbare veiligheid” overneemt. Met dat argument rechtvaardigt Moskou, dat eerder dit jaar een verstrekkend partnerschap met China sloot, de oorlog in Oekraïne. 

Al houdt China krampachtig vol in dat conflict neutraal te zijn, het Westen scheert Peking en Moskou steeds vaker over één kam, zeker nadat China had geweigerd zijn invloed op Poetin te gebruiken om de oorlog te stoppen.

3. Waarom is Xi gecharmeerd van Poetins stokpaardje?

Met het begrip “ondeelbare veiligheid” probeerden vijandige blokken in de Koude Oorlog vanaf 1975 met elkaar om te gaan. Het komt erop neer dat geen enkel land zijn veiligheid mag versterken ten koste van anderen, omdat dan ieders veiligheid in het geding is. Rusland gebruikt het als argument tegen oostwaartse uitbreiding van de NAVO.

“Zolang wij ons niet veilig voelen, ben jij het ook niet.” Die logica spreekt Xi aan. Hij voelt zich omsingeld door oude en nieuwe militaire partnerschappen in Azië die door de VS worden gedomineerd, in Xi’s ogen Aziatische varianten op de NAVO om China klein te houden. 

Dat Japan en Zuid-Korea aanschuiven bij de NAVO-top is Xi een gruwel. Acht jaar geleden maakte hij al duidelijk dat Amerikaanse militairen niets in Azië te zoeken hebben. We lossen onze conflicten zelf op, aldus Xi destijds. 

4. Hoe ziet Pax Sinica er in de praktijk uit?

Als de VS zich terugtrekken op hun eigen continent, is de Stille Oceaan groot genoeg voor twee vredig naast elkaar bestaande grootmachten, vindt Xi. In die rolverdeling posteert Peking zich als een vriendelijke supermacht voor de Indo-Pacific: de wijze regisseur van een “wereldgemeenschap van ondeelbare veiligheid” van landen die “hun eigen pad kiezen”.

Nu is het zaak daar medestanders voor te winnen. Of het nu om economie, gezondheidszorg of cyberveiligheid gaat, Chinese diplomaten gaan onvermoeibaar de boer op met Xi’s plannen voor de mensheid, die volgens China louter winnaars kennen. 

Westers hoongelach daarover heeft plaatsgemaakt voor zorgen over de toenemende invloed van Xi’s talrijke initiatieven. Vorig weekend trok de G7, de club van rijke industrielanden, 600 miljard dollar uit om met Xi’s Belt Road Initiatief (BRI) te concurreren. Dat economische masterplan met China als centrum ligt er al sinds 2013, maar nu pas gaat de G7 bij wijze van inhaalactie ook overal ter wereld infrastructuur bouwen. 

Peking is ondertussen bezig met de volgende ronde. Met BRI als rode draad in Xi’s uitdijende web van internationale samenwerking worden de ruim 140 deelnemende BRI-landen warm gemaakt voor Xi’s veiligheidsplan. 

5. Hoe valt dat in de wereld? 

De Aziatische regio is beducht voor deze Chinese poging de VS buiten spel te zetten. Xi komt altijd binnen met mooie vergezichten waartegen moeilijk bezwaar kan worden gemaakt – wie wil er nu geen wereldvrede? In de praktijk maakt Peking door zijn omvang, economische overwicht en internationale ambities de dienst uit. 

Xi overschat de aantrekkingskracht van zijn verhaal op Europese regeringsleiders. Op zijn beurt onderschat het Westen de interesse die elders bestaat voor een alternatief voor de westerse veiligheidsorde. Sommige regeringen in het Midden-Oosten en Afrika kunnen zich prima vinden in het belangrijkste principe van het Chinese buitenlandbeleid: geen bemoeienis met elkaars interne aangelegenheden. Ook in de Global South, waar landen hun economische ontwikkeling toch al grotendeels met geld en kennis uit China vormgeven, wordt Xi’s plan niet meteen afgewezen. 

De eerste steunbetuigingen van Uruguay, Nicaragua, Cuba, Pakistan, Indonesië en Syrië heeft Peking al binnen. Met dat gezelschap haalt Xi de Amerikaanse militaire dominantie niet gelijk onderuit, maar de eerste stap is gezet.