Ticket voor tram en bus duurder tijdens de spits? De Lijn mag zelf tarieven bepalen

De Lijn had dringend nood aan een nieuwe beheersovereenkomst, die geldt voor de periode 2023-2027. De oude was al sinds eind 2020 verlopen en werd de afgelopen jaren stilzwijgend verlengd. 

Het gaat om een kleine revolutie: vanaf 2023 krijgt De Lijn veel meer autonomie. Zo mag de vervoersmaatschappij niet alleen haar aanbod flexibeler invullen, maar ook zelf de ticketprijzen voor trams en bussen bepalen, met uitzondering van de sociale tarieven. Tot nu toe moest elke tariefwijziging worden voorgelegd aan de Vlaamse regering.

Wat de precieze impact zal zijn op de ticketprijzen, is nog niet duidelijk. De vervoersmaatschappij zei eerder al dat ze er bijvoorbeeld aan denkt om de tickets in de spits duurder te maken en in de daluren goedkoper. "Dat is een van de pistes waarmee we hopen de drukte op piekmomenten te verminderen', zegt woordvoerster Anneliese Meynaerts. "Dat zou ook onze kostendekkingsgraad ten goede komen.”

Die grotere vrijheid voor De Lijn komt wel met een prijs. Op de achtergrond zet de Vlaamse regering door met de privatisering van het openbaar vervoer. De Lijn zal de komende jaren zelf minder ritten mogen rijden, terwijl het aandeel van de privébedrijven of pachters toeneemt, van 29,3 procent van de totale contractwaarde tot 33 procent.

In het kader van het openbaredienstencontract stijgt het investeringsbudget van De Lijn structureel met jaarlijks 120 miljoen euro, tot gemiddeld meer dan 260 miljoen euro per jaar. Die middelen gaan naar strategische investeringen, investeringen in stationsprojecten en vergroeningsinvesteringen. Maar “hiermee kan De Lijn (ook) de noodzakelijke investeringen doen in de onderhoudsachterstand van haar sporen en tractienet”, zegt minister Peeters.

Wat de vergroening betreft, wordt verder gewerkt aan de elektrificatie van de vloot, zowel van De Lijn zelf als van haar exploitanten. Concreet moeten tegen 2025 alle Euro 3- en Euro 4-bussen volledig uitgefaseerd zijn. Eind 2025 moet de uitstoot van fijn stof door de vloot met 71 procent gedaald zijn, die van CO2 met 29 procent. De Lijn wil in de toekomst haar e-stelplaatsen openstellen voor derden (exploitanten, steden en gemeenten...), zodat ook zij daar hun voertuigen kunnen laden.

Tot slot wil De Lijn verder inzetten op “kwaliteitsvol en aantrekkelijk openbaar vervoer”, luidt het. Ze wil dynamisch en snel kunnen reageren op een veranderende mobiliteitsvraag en zal in nauw overleg met de vervoerregio’s autonoom kunnen overgaan tot bepaalde tussentijdse aanpassingen in het aanbod, bijvoorbeeld naar aanleiding van de opening van een groot ziekenhuis of een langdurige omleiding met grote impact.

“Dit openbaredienstencontract biedt toekomstperspectief voor De Lijn”, besluit Johan Sauwens, voorzitter van de raad van bestuur. “De toename van de structurele investeringsmiddelen en de stabiele werkingsmiddelen zullen De Lijn toelaten om een kwaliteitssprong te maken op vlak van dienstverlening, duurzaamheid en efficiëntie.” 

Volgens oppositielid Stijn Bex is de maatregel nodig omdat de werkingsmiddelen van De Lijn stabiel blijven. “Als je een hogere kostendekkingsgraad wil, moet je dan wel je ticketprijzen optrekken”, zegt hij. “Maar zo ga je geen mensen naar het openbaar vervoer lokken.”

Bex vreest tevens dat minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open VLD) het principe van de basisbereikbaarheid ten grave wil dragen. Die mobiliteitsshift zal namelijk pas uitgerold kunnen worden als het vervoer op maat, met flexibel (taxi)vervoer en deelmobiliteit, helemaal op punt staat. “Ik denk dat Peeters een aantal goede maatregelen uit het plan zal willen doorvoeren, maar het hele project over de verkiezingen van 2024 zal willen tillen. Eigenlijk is dat treurig voor een beslissing die al in 2019 genomen is. Blijkbaar lukt het niet om in het tijdsbestek van 5 jaar een grote hervorming van het openbaar vervoer door te voeren.”

Bex vindt het positief dat De Lijn in overleg met de lokale besturen zal kunnen beslissen over het aanbod, en dat er geen experiment komt waarmee het aanbod in een vervoerregio volledig geprivatiseerd wordt. “Peeters zal het moeilijk hebben om dit binnen haar partij uit te leggen. De Lijn heeft het gevecht voor haar bestaansrecht gewonnen.”

Vlaams Parlementslid voor Vooruit Els Robeyns vindt dat de organisatie van het openbaar vervoer een kerntaak van de overheid moet blijven: “Door jarenlange besparingen knijpen ze ons openbaar vervoer dood, om dan nu de kaart van de privatisering te trekken.” 

De nieuwe beheersovereenkomst noemt ze dan ook een kwalijke evolutie: “De organisatie van het openbaar vervoer is een kerntaak van de overheid en dat moet zo blijven. Alleen zo kan je garanderen dat elke Vlaming zich betaalbaar kan verplaatsen. Alleen doet de Vlaamse regering net het omgekeerde.”

Vlaams Parlementslid voor CD&V Karin Brouwers is tevreden dat er een nieuwe beheersovereenkomst met De Lijn op tafel ligt. Tegelijkertijd vindt Brouwers wel dat erover gewaakt moet worden dat minstens de sociale tarieven niet zonder meer kunnen verhogen.

Brouwers vindt ook dat de nieuwe vrijheid om het aanbod aan te passen niet mag leiden tot “een uitholling van de netplannen van de vervoerregio’s” en dat erover gewaakt moet worden dat “vervoer op maat wordt gegarandeerd zodra basisbereikbaarheid wordt ingevoerd”.