Expertengroep koopkracht blijft erbij in finaal rapport: ‘Verlaag snelheid naar 100 kilometer per uur op snelweg’

In hun definitieve rapport pleiten de acht experten, voornamelijk economen, ervoor om zo snel mogelijk werk te maken van energiebesparende maatregelen. We staan voor een heel moeilijke winter, mogelijk zonder aardgas en olie uit Rusland, en er is geen dag meer te verliezen. Eind april heeft de regering-De Croo de federale expertengroep aangesteld om met voorstellen te komen om de impact van de economische crisis op België zo klein mogelijk te houden.

“Wat betreft de maatregelen die kunnen worden overwogen, zijn autoloze zondagen en een snelheidsbeperking van 100 kilometer per uur op autosnelwegen voor de hand liggend. Er kunnen ook limieten worden ingevoerd voor de temperatuur in kantoorgebouwen in de zomer, de herfst en de winter”, schrijft de expertengroep in zijn eindrapport van 2 juli. Gelijkaardige voorstellen van de groene regeringspartijen zijn de voorbije maanden weggehoond.

Ook een verlaging van de subsidies op bedrijfswagens - via een beperking van de tankkaarten voor privégebruik - kan ervoor zorgen dat onze hang naar olie verkleint. “De huidige crisis schept een window of opportunity om de verstoring die door bedrijfsauto’s wordt veroorzaakt, te beperken”, zegt de expertengroep, aangevoerd door Pierre Wunsch, gouverneur van de Nationale Bank. Bedrijfswagens komen sowieso vooral toe aan de groepen die de impact van de crisis minder voelen. Wie lager op de sociale ladder staat, heeft minder vaak een bedrijfswagen.

De expertengroep ijvert daarom ook voor een betere bescherming van de ‘lagere middenklasse’, de groep die net buiten het sociaal energietarief valt en dus de volle pot betaalt voor gas en elektriciteit. Een uitbreiding van het sociaal energietarief (wat jaarlijks ongeveer 500 miljoen euro kost) zou de meest eenvoudige ingreep zijn, stelt de expertengroep, maar misschien is het beter om te werken met energiecheques die afhankelijk zijn van het inkomen. “Het voordeel van zo’n regeling is dat zij zou aanzetten tot meer energiebesparing door huishoudens.”

De expertengroep herhaalt zijn oproep om de loonschalen sneller te indexeren. Werknemers houden dan netto meer over van hun loon. Nergens liggen de belastingen op arbeid hoger dan in België, heeft de OESO recent nog aangestipt. De federale regering wil daar al langer iets aan doen, maar raakt het niet eens over de manier waarop dat moet gebeuren. Dinsdag wordt een langverwacht rapport voorgesteld dat moet dienen als fundament voor de fiscale hervorming die minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) voorbereidt. 

Een punt waar de liberalen al langer op hameren, is de nood aan maatregelen om de arbeidsmarkt aan te zwengelen. De expertengroep treedt hen daarin bij, al geven de specialisten meteen aan dat dit een moeilijke klus wordt, waarbij moet worden samengewerkt met de regio’s. “De knelpunten op de arbeidsmarkt kunnen soms van financiële aard zijn, maar er bestaan ook belangrijke niet-financiële knelpunten zoals interregionale mobiliteit, zorg voor kinderen en andere zorgtaken, onvrijwillig deeltijdwerk, gebrek aan informatie, discriminatie, enzovoort.”

Wat de verlaagde btw op aardgas en elektriciteit betreft: de expertengroep oordeelt dat die duur en ongericht zijn, maar helaas noodzakelijk om de economische crisis te doorstaan. Zodra de energieprijzen weer normaliseren, zou de regering er goed aan doen om de lagere belastingen te compenseren via accijnzen. Die accijnzen kunnen dan ‘slim’ afgeregeld worden, bijvoorbeeld naar verbruik, wat met de btw niet kan. Minister van Energie Tinne van der Straeten (Groen) en minister van Peteghem werken al langer aan zo’n ‘slimme’ hervorming.

De expertengroep stelt ook voor dat energiebedrijven verplicht worden om minstens één contract met een vaste prijs aan te bieden. Energiebedrijven doen dat vandaag nog amper. Volgens de expertengroep is dat onfair omdat ze zo niet alleen de hoge energieprijzen doorschuiven naar de klant maar ook het risico op toekomstige hoge prijzen. “In een goed functionerende markt worden de risico’s door beide zijden van de markt gedeeld, waarbij de zijde met de grootste buffers (…) de zwaarste last draagt. Op de energiemarkt lijkt nu het omgekeerde te gebeuren.”

De huidige crisis met hoge energieprijzen, historische inflatiecijfers en de bijhorende indexeringen doet de concurrentiekracht van Belgische bedrijven geen deugd, stelt de expertengroep vast. Al wordt de impact genuanceerd. Wellicht is hij tijdelijk omdat ook in andere landen werknemers een loonsverhoging zullen bedingen. Sowieso is de winstgevendheid van Belgische bedrijven sinds 2015 sterk vergroot, wat maakt dat ze aanzienlijke financiële reserves hebben. Toch wordt een aantal ingrepen voorgesteld om de pil ook voor de bedrijfswereld ietwat te vergulden.

Het meest opvallende voorstel is (industriële) bedrijven die tijdelijk moeten sluiten vanwege de hoge energieprijzen een financieel vangnet wordt aangereikt. Tijdens de hoogdagen van de coronapandemie bestond een gelijkaardige regeling die ‘behoorlijk efficiënt en populair was’, luidt het. Ook door de staat gewaarborgde leningen kunnen een handig hulpmiddel zijn. Van een indexsprong is geen sprake. In een beperkte aanpassing ziet de expertengroep wel iets, bijvoorbeeld in de manier waarop hogere energieprijzen zich heel snel laten voelen in de index.

Het is afwachten of de regering-De Croo het eindrapport meteen ter hand zal nemen. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez noemt het eindrapport van de expertengroep op Twitter alvast een ‘ontgoochelend’ werkstuk. “Volgens de Nationale Bank is er een probleem met concurrentiekracht en overheidstekort”, schrijft hij. “De aanbevelingen gaan over alles behalve concurrentiekracht en ze vergroten het tekort. Er zijn militante gadgets zoals de snelheidsbeperking op de snelweg.”

Cd&v-voorzitter Sammy Mahdi oordeelt gemengd. “Maatregelen zoals mensen verplicht 100 kilometer per uur laten rijden of de temperatuur op kantoor bepalen, is betutteling van de hoogste graad. Mensen zijn perfect in staat om hun gedrag bij te sturen in functie van hun portemonnee zonder dat de overheid met het vingertje moet wijzen.” Al ziet Mahdi ook goede ideeën, zoals een slimme BTW-hervorming gekoppeld aan accijnzen en de voorstellen rond meer nettoloon. “Dat klinkt me als muziek in de oren.”

Groen is wel enthousiast. “De expertengroep heeft sterk werk geleverd. Het rapport omvat interessante maatregelen”, reageren co-voorzitters Nadia Naji en Jeremie Vaneeckhout in een statement. “Dat we het huidige systeem van salariswagens bijvoorbeeld onrechtvaardig vinden is geen geheim. We hopen dat dit opgenomen wordt in het voorstel rond een fiscale hervorming.”