Drie scenario’s voor de oorlog: ‘Er is een mismatch tussen Poetins ambities en wat hij kan bereiken’

Scenario 1: Rusland neemt de hele Donbas in en roept de overwinning uit.

Dit scenario biedt het Kremlin een uitweg uit een oorlog die een onverwacht hoge tol heeft geëist van het ooit machtig gewaande Russische leger, zowel in personeel als in materieel. Met de verovering van de gehele Donbas en de oostelijke strook land tot aan Marioepol en Cherson, kan Vladimir Poetin aan de Russen verkopen dat de ‘speciale operatie’ in Oekraïne de moeite waard is geweest en ook nog is geslaagd. 

Maar voor de overwinningspuzzel ontbreekt een belangrijk stuk: de regio-Donetsk. Het Oekraïense leger heeft nog altijd zo’n 46 procent van dit stukje Donbas in handen. Verwacht wordt dat de Russen, na de inname in het weekeinde van Lysytsjansk in Loehansk, nu snel westwaarts zullen trekken. Belangrijke doelwitten in de Donetsk in de komende weken: de steden Slovjansk, Kramatorsk en Bachmoet.

Hoe lang het gaat duren voor de Russen heel Donetsk in handen hebben, is de grote vraag. Het kostte het Russische leger bijna drie maanden om het restje Loehansk dat ze nog niet in handen hadden, zo’n zeven procent, te veroveren. De militaire logica leert dat het nog veel langer gaat duren voordat ze het Oekraïense leger ook hebben verslagen in een aanzienlijk groter gebied in de Donetsk-regio. 

Slijtageslag

“Een slijtageslag, eentje waarin we Rusland een hoge prijs zien betalen voor kleine beetjes winst wat betreft grondgebied”, zo noemde een hoge Pentagon-functionaris vrijdag de bloedige oorlog in de Donbas.

Gezien de forse verliezen die beide partijen oplopen in de artilleriestrijd, is de factor tijd in niemands voordeel. Rusland hoopt echter dat het de strijd langer kan volhouden, gesterkt door de grotere slag-en vuurkracht van het leger. Moskou moet ook hopen dat de zware Westerse wapens die het slagveld in blijven stromen, niet het verschil gaan maken. Ter vergelijking: de Oekraïners beschikken nu eindelijk over vier geavanceerde Amerikaanse raketsystemen, de Himars, maar de Russen beschikken over een veelvoud van deze wapens.

Poetin riep maandag de overwinning uit in Loehansk. De troepen die hem de zege hadden gegeven moesten “uitrusten en hun militaire kracht versterken”. Daarna moesten ze het vizier gaan richten op de Donetsk-regio. Met over een maand, wellicht over twee maanden, zo is hij ervan overtuigd, ook hier een belangrijke overwinning.

Scenario 2: een uitputtingsslag die niemand kan beslissen.

Tal van Westerse functionarissen, van Britse ministers tot NAVO-baas Jens Stoltenberg, waarschuwden de afgelopen weken dat de oorlog wel eens heel lang kan gaan duren. Dat de strijd uitloopt op een veldslag die maar voortduurt en die geen van beide partijen in zijn voordeel kan beslechten. “De oorlog zal zich nog een langere periode voortslepen”, voorspelde de hoogste Amerikaanse spionagebaas, Avril Haines, vorige week.

De Amerikaanse inlichtingendiensten, die de Russische invasie goed voorspelden, noemen dit scenario het meest waarschijnlijke. Rusland boekt weliswaar traag en op kleine schaal terreinwinst, maar weet geen militaire doorbraak te forceren. Cruciaal voor dit scenario is wel dat het Oekraïense leger op de been blijft en aan kracht wint door de stroom hightechwapens van het Westen, in het bijzonder die van de VS. 

Een bewijs hoe de Oekraïners de Russen meer en meer kunnen weerstaan met deze wapens, is het gevecht om Slangeneiland. Met de Harpoonraket werd een Russisch schip vernietigd waarna de bevoorrading van de Russen op het eiland een groot probleem werd. De raket beperkte ook de operaties van de Zwarte Zee-vloot. Op maandag wapperde de Oekraïense vlag op het strategisch gelegen eiland, nadat de Russen halsoverkop waren vertrokken.

Herhaling succes

Washington en Kiev hopen dat dit symbolische succes de komende weken kan worden herhaald in de Donetsk-regio. Onder andere met het moderne Himars-raketsysteem dat in korte tijd met grote precisie een regen van raketten laat neerdalen op de Russen. Volgens de VS gebruiken de Oekraïners het wapen, dat pas ruim een week ter plekke is, al met groot succes. 

Zo werden Russische commandoposten ermee onder vuur genomen om de bevelvoering van de Russen te ontregelen. “De Oekraïners selecteren systematisch doelen en weten ze vervolgens nauwkeurig te raken om zo de Russische capaciteit te verminderen”, aldus een hoge Amerikaanse militaire functionaris.

De VS, die al voor 6,9 miljard dollar aan wapens hebben geleverd aan Oekraïne, gaan nu ook een luchtverdedigingssysteem leveren om het gevaar van de Russische kruisraketten te neutraliseren. In het gunstigste geval leidt de Westerse steun ertoe dat het Oekraïense leger op de been blijft en dat Rusland wordt gefrustreerd in de Donetsk. Onderhandelingen om de strijd te beslechten, zijn dan een forse stap dichterbij gekomen.

Scenario 3: Rusland wint/ Oekraïne wint.

De Amerikaanse inlichtingendiensten waarschuwden vorige week dat Poetin nog altijd uit is op zijn voornaamste oorlogsdoel. “Wij denken dat hij nog dezelfde politieke doelen heeft, namelijk het grootste deel van Oekraïne innemen”, aldus Director of National Intelligence Avril Haines. Dus ook de hoofdstad Kiev. 

Alleen, zo voegde ze er direct aan toe: het Russische leger is militair zo zwaar getroffen, dat Poetin zijn doel niet meer kan verwezenlijken. “Er is een mismatch tussen zijn ambities en wat het leger kan bereiken”, aldus Haines. Poetin zou wel in de verleiding kunnen komen om alsnog naar Kiev door te stoten. Maar dan zou de Oekraïense legermacht in de Donbas, die voor de invasie op zo'n 40.000 tot 50.000 militairen werd geschat, moeten zijn ingestort en verslagen. De kans hierop is klein.

Omgekeerd is een Oekraïense overwinning, waarbij al het bezette gebied wordt heroverd, ook onmogelijk. Na de vernederende Russische aftocht bij Kiev, durfde de Oekraïense regering nog te geloven dat dit scenario haalbaar was. Het optimisme was echter van korte duur. 

Kiev berekende vorige maand dat het maar liefst 4.800 zware Westerse wapens nodig had op korte termijn, van houwitsers tot bewapende drones, om op gelijke voet met het Russische leger te staan. De bijna vijftig landen die Oekraïne nu steunen, hebben tot nu toe slechts een fractie hiervan geleverd. Kiev kan de Russen militair niet verslaan, gezien Ruslands enorme overmacht. Maar Moskou militair zwaar laten lijden, behoort wel tot de mogelijkheden.