Het Amerikaanse chemiebedrijf 3M kwam vorig jaar in opspraak, nadat bij werken aan de Oosterweelverbinding vervuiling met PFOS werd ontdekt die afkomstig was van de fabriek in Zwijndrecht. Het bedrijf maakte eerder dit jaar al bekend dat het 150 miljoen euro zou investeren in saneringsmaatregelen om die PFOS-vervuiling in Zwijndrecht te remediëren. Minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) heeft nu een akkoord bereikt met het bedrijf ter waarde van 571 miljoen euro.

Concreet wordt dat totaalbedrag als volgt onderverdeeld:

• 250 miljoen euro voor de meest urgente saneringsacties in de omgeving. Daarbij zit ook de eerder beloofde 150 miljoen euro.
• 115 miljoen euro voor het implementeren van PFOS-gerelateerde milieutechnologie op de 3M-site in Zwijndrecht.
• 100 miljoen euro schadevergoeding voor de Vlaamse overheid. Die zal worden gebruikt om de gevolgen van de PFOS-vervuiling op te vangen.
• 100 miljoen euro financiële ondersteuning en technische dienstverlening voor Lantis en het Oosterweelproject.
• 5 miljoen euro steun aan lokale landbouwers
• 1,3 miljoen euro toegekende subsidies waar 3M afstand van doet

LEES OOK. Graafmachine, boomchirurg en 20.000 vrachtwagens op weg naar tuinen in Zwijndrecht: “Na 26 jaar moeten we van nul beginnen” (+)

Demir benadrukte ook dat 3M er zich toe heeft verbonden om aanvullende acties te ondersteunen als dat nodig blijkt te zijn.

Informatiedoorstroming

Naast de saneringsinvestering is er ook afgesproken dat 3M de aanvullende maatregelen op transparante manier moet nemen. Dat wil zeggen dat het bedrijf informatie over zijn activiteiten moet delen met het publiek. Zo komen er publiek toegankelijke websites om mensen te helpen meer te weten te komen over de 3M-activiteiten. Daarnaast komen er ook bewonersvergaderingen om inwoners van de regio op de hoogte te houden van de saneringsmaatregelen.

LEES OOK. PFAS wijdverspreid in het ondiepe grondwater: deze gemeenten zijn zwaarst getroffen (+)

“Deze overeenkomst is het resultaat van een maandenlang, intensief proces”, klinkt het bij Demir. “3M Belgium heeft maatregelen genomen en heeft de financiële verantwoordelijkheid opgenomen voor onze gemeenschap. Het is geen geheim dat Vlaanderen daarop rekende als een duidelijk signaal naar de Vlamingen en als een teken van respect. Deze overeenkomst laat ons toe stappen te zetten in het belang van de inwoners van Zwijndrecht, onze lokale boeren en onze welvaart en welzijn in het algemeen. Dat is niet alleen het geval in de directe omgeving van de fabriek, maar ook in Zwijndrecht en aan de Oosterweelsite.”

Kritiek

Oppositiepartij Groen heeft alvast kritiek op de overeenkomst tussen de Vlaamse regering en 3M. Volgens hen is het onmogelijk om te zeggen of het bedrag van 571 miljoen euro voldoende zal zijn om de volledige impact van de vervuiling aan te paken. “Het onderzoek in de omgeving van 3M, onder andere op de Oosterweelsite, loopt nog. Zolang we niet weten wat de effectieve impact is van de PFOS-vervuiling in de omgeving, weten we ook niet hoe groot het eigenlijke prijskaartje is”, zegt parlementslid Mieke Schauvliege. “Het is dus maar te hopen dat de bedragen in deze deal voldoende zullen zijn, anders komt miljardenbedrijf 3M er opnieuw erg gemakkelijk vanaf.”

Volgens Schauvliege laat de deal ook nog wat vragen open. Wat bijvoorbeeld met de verdere vervuiling door de productie van PFAS? “Wat betekent deze deal voor hun verantwoordelijkheid voor vervuiling die ze vandaag veroorzaakt? Zullen ze daar nog verantwoordelijk voor gesteld kunnen worden of moet deze deal ook dat afdekken?”, vraagt de Groen-politica zich af.

Oppositiepartij PVDA vindt de saneringsovereenkomst een goede eerste stap. “Maar het zal bij lange niet volstaan”, zo reageert PVDA-fractieleider Jos D’Haese op Twitter. D’Haese wijst er bijvoorbeeld op dat de meerkosten voor Oosterweel alleen geschat werden op bijna 200 miljoen euro. “Ondertussen is de PFOS-kost voor Oosterweel alleen maar verder opgelopen en ook de sanering van tuinen en landbouwgebied zal honderden miljoenen kosten. Goede eerste stap dus, maar hier mag het niet eindigen”, zo tweet D’Haese.

“Niet betrokken”

Nog meer politieke reacties ook uit Zwijndrecht. Daar betreurt de burgemeester dat de gemeente niet betrokken werd bij de deal. “Terwijl we eigenlijk de eerste partij zouden moeten zijn die mee aan tafel zou moeten zitten”, vindt Andre Van de Vyver (Groen). Over de uitkomst van de onderhandelingen spreekt Van de Vyver zich nog niet in detail uit. “Maar ik vind een dading sluiten met 3M nu wel wat voorbarig”, zegt hij. “Er is nog geen volledig zicht op alle saneringskosten.”

“Veelbelovend”

Burgercollectief Grondrecht uit Zwijndrecht en de milieuorganisaties Greenpeace en Bond Beter Leefmilieu waarmee het samenwerkt, noemen het “veelbelovend” dat chemiebedrijf 3M zich engageert om ruim een half miljard euro te besteden om de PFAS-crisis rond zijn site aan te pakken. “Maar hiermee is de kous niet af”, klinkt het ook. “Het is onmogelijk om nu al een vaste prijs te kleven op de te maken kosten.”

Grondrecht heeft het in een eerste reactie over “een stap vooruit” om 3M als vervuiler te laten betalen voor de opkuis van de PFAS- en PFOS-verontreiniging. Het burgercollectief houdt wel een slag om de arm. “Ruim een half miljard euro, waarvan 350 miljoen voor de sanering van tuinen en de Oosterweel-werf, lijkt misschien al een stevig bedrag, maar we hebben ook te maken met de grootste PFAS-vervuiling in Europa in onder andere woon- en natuurgebied”, zegt Eva Frooninckx van Grondrecht. “Het opgestelde beschrijvend bodemonderzoek van 3M is ondermaats, want het brengt niet eens de gehele vervuilingspluim in kaart. Ook is er geen zekerheid met welke veilige bodemnormen zal worden gewerkt.”