Twee weken na mysterieuze dood van 21 Zuid-Afrikaanse tieners zijn er nog altijd geen antwoorden

Ze hadden iets te vieren, de jongeren die zich op 25 juni verzamelden in township Scenery Park, gelegen naast de Zuid-Afrikaanse stad East London. De schoolexamens zaten er namelijk net op. Bovendien gaven twee dj’s in de Enyobeni Tavern hun verjaardagsfeest en werd er gevierd dat mondmaskers in openbare ruimtes niet langer verplicht zijn. Honderden tieners kwamen af op het feest dat via een Facebookpost was aangekondigd.

Maar de feestelijke avond liep uit op een nachtmerrie: om mysterieuze redenen overleden 21 tieners op de dansvloer van wat nu ‘het café van de dood’ wordt genoemd. In de kleine bar, die maar één in- en uitgang heeft, zakte de ene feestganger na de andere in elkaar. Ooggetuigen zeggen dat ze een gasachtige lucht roken, waarna paniek uitbrak.

Onderzoek nog gaande

Volgens de overlevenden probeerden de jongeren de Enyobeni Tavern zo snel mogelijk te verlaten, terwijl buiten nog vele jongeren stonden die juist naar binnen wilden. Aan de deur ontstond daardoor chaos, waarop de buitenwippers de enige deur van het café dicht trokken. De twee ramen werden vervolgens ingeslagen, waarop tieners over elkaar klommen om te ontsnappen. Toen de deur weer open ging, lagen er levenloze lichamen op tafels en stoelen, zonder zichtbare verwondingen.

Woensdag werd er een herdenkingsdienst voor de omgekomen jongeren gehouden, die onder meer werd bijgewoond door president Ramaphosa en ministers uit zijn kabinet. Tijdens de dienst, die door Zuid-Afrikanen live op tv te volgen was, werd echter niet veel bekendgemaakt over wat er bijna twee weken eerder op die noodlottige avond precies is gebeurd.

Volgens dokter Litha Matiwane van de provinciale gezondheidsdienst is het onderzoek naar de precieze toedracht nog altijd gaande. Tijdens de herdenkingsdienst wilde hij alleen kwijt dat de tieners niet zijn omgekomen door de verdrukking die ontstond toen iedereen de kleine bar probeerde te verlaten.

De pijlen van de woedende gemeenschap richten zich daarom op wat er wel bekend is. Zo wordt onderzocht wie toestemming heeft gegeven voor de bouw van het volgens velen slecht ontworpen en haastig gebouwde pand met maar één deur. Ook wordt gekeken naar wat de buitenwippers valt aan te rekenen en of de eigenaren van de bar medeschuldig zijn aan de dood van de jongeren.

Koolmonoxidevergiftiging

Ook op nationaal niveau wordt er volop gediscussieerd over wat er nu precies in East London is gebeurd. In de media wordt druk gespeculeerd: zo zou de groep volgens News24, dat bronnen dicht bij het onderzoek heeft gesproken, waarschijnlijk gestorven zijn aan koolmonoxidevergiftiging.

Ondertussen zien steeds meer Zuid-Afrikanen de tragische gebeurtenissen in East London als een uitvloeisel van falend beleid. Zo duurde het uren voordat de hulpdiensten reageerden op de noodoproepen, iets wat in de informele nederzettingen van Zuid-Afrika vaker voorkomt.

Bovendien zijn huizen en gebouwen in die townships slecht gebouwd, op ongeschikte of onverantwoorde plekken. Ook wordt er in wijken als Scenery Park bijna niet toegezien op drankvergunningen voor cafés en winkels, waardoor minderjarigen gemakkelijk aan alcohol kunnen komen.

En dat terwijl juist in de townships van Zuid-Afrika alcoholmisbruik een enorm probleem is. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) doet bijna één van de twee mannen en één op de vijf vrouwen in Zuid-Afrika aan bingedrinken, overmatig alcoholgebruik.

“We weten nog niet precies wat onze kinderen heeft gedood”, zei president Ramaphosa woensdag op de herdenkingsdienst. “Maar we weten wel dat die nacht de wet is overtreden, net als waarschijnlijk vele nachten daarvoor.” De minimumleeftijd voor alcoholverkoop moet volgens hem daarom omhoog van 18 naar 21 jaar, anders “verliest Zuid-Afrika de toekomstige generatie aan de plaag van alcoholmisbruik door minderjarigen”.