Hoe Uber de wereld veroverde met zijn dubieuze praktijken: ‘Neelie Kroes heeft heel wat uit te leggen’

The Guardian kreeg toegang tot het interne datalek van Uber en deelde de gegevens met het ICIJ, een collectief van onderzoeksjournalisten, waar u voor werkt. Wat waren jullie bevindingen?

“Uber werd in 2009 opgericht en begon aan een wereldwijde expansie. Het bedrijf groeide uit tot een wereldspeler en miljardenbusiness. Dankzij de gelekte data weten we nu dat dit succesverhaal een donker randje heeft. De Uber Files, interne e-mails, sms-berichten en andere documenten, onthullen de manier waarop Uber zijn expansie heeft aangepakt. Enerzijds door gigantisch veel geld uit te geven aan hun politieke lobbycampagne, anderzijds door controles te omzeilen. Uber had een oorlogskas van miljarden dollars om wereldwijd telkens het juridisch gevecht aan te gaan. Zonder deze miljarden zouden ze niet zo succesvol zijn geweest.”

Wat leert het datalek over Uber in België?

“De documenten leggen meerdere dubieuze praktijken bloot. Uber stootte in België meteen op weerstand en ontwikkelde enkele dubieuze strategieën om controles te omzeilen. Opvallend is het gebruik van de kill switch: een noodknop waarmee Uber vanop afstand de toegang tot de servers probeerde te blokkeren.

“Net als in het buitenland ontplooide het ook in België een ware politieke lobbymachine. Uber had ook in ons land belangrijke politieke contacten, wat zeker enkele vragen oproept.”

Zowel voormalig Nederlands eurocommissaris Neelie Kroes als de Franse president Emmanuel Macron kwam in aanraking met de duistere praktijken van Uber. Twee grote namen. Hoe hebben ze zich laten verleiden?

“Ik denk niet dat Macron en Kroes destijds op de hoogte waren van de duistere praktijken. Voor Kroes was het in ieder geval een lucratieve zaak om bij Uber aan de slag te gaan. Ze kreeg 200.000 dollar om de adviesraad voor te zitten. Of dat haar drijfveer was, kan ik moeilijk zeggen. Wel heeft de Nederlandse politica hier heel wat uit te leggen. Wat Macron betreft is het niet abnormaal dat hij dit thema opvolgde als minister van Economie. De vraag bij Macron is of hij zijn boekje te buiten is gegaan.”

Uber stelt dat het bedrijf in 2017 de manier van werken volledig heeft veranderd. Is dat wel zo?

“Er is momenteel geen enkele indicatie dat die koerswijziging niet zou kloppen. Het is opmerkelijk dat Uber de feiten niet ontkent en zijn fouten erkent. Verder zijn er heel wat wissels gebeurd bij Uber. De mensen die destijds het bedrijf leidden, werken er nu niet meer waardoor ik geloof dat er inderdaad een hele verandering heeft plaatsgevonden.”

Wat staat er te wachten voor Uber?

“Wat België betreft is het wachten op beslissingen van de rechtbank. Er lopen nog een aantal juridische zaken. De rechtbank moet oordelen of de activiteiten van Uber strafbaar waren. Er was destijds nog geen wettelijk kader voor de dienstverlening die Uber aanbood. Het was een juridisch grijze zone waar Uber handig gebruik van maakte. Ondertussen is dat kader er wel en kunnen spelers zoals Uber nu volledig legaal aan de slag gaan.”

De Europese Commissie vraagt aan Neelie Kroes om verantwoording af te leggen. Wat verwacht u van dit politieke debat?

“Hopelijk volgt er een maatschappelijke discussie over lobbywerk. Brussel is de lobbyhoofdstad van Europa. We weten dat daar veel lobbyisten rondlopen. We weten ook min of meer wie ze zijn dankzij de transparantieregisters waarin lobbyisten zich kenbaar moeten maken. Maar wat ze juist doen, welke contacten ze juist hebben en hoe ver dit gaat, is niet altijd even duidelijk. Die laatste vraag, hoe ver lobbyisten mogen gaan, is nu iets waar politici over zullen debatteren en wat mogelijk nog politiek vuurwerk met zich meebrengt.”