Uber-lobby zou taxidossier in Brussel sterk hebben beïnvloed, maar hoe gaan lobbyisten eigenlijk te werk?

Met lobbywerk wordt bedoeld: een actie waarbij organisaties of individuen beleidsbeslissingen proberen te beïnvloeden door politici, ambtenaren of overheden te overtuigen van hun standpunt. Dat kan gebeuren door bedrijfsorganisaties, beroepsorganisaties of belangenvereningen, maar ook ngo's, individuele bedrijven of zelfs individuele burgers.

"Aan de basis van een geslaagde lobbycampagne ligt een gedetailleerd communicatieplan, degelijk onderzoek en grondige dossierkennis." Dat zegt Evelien Willems, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van Antwerpen, gespecialiseerd in de wisselwerking tussen belangengroepen, publieke opinie en overheidsbeleid. "Lobbyen vereist professionele expertise en is niet zomaar voor iedereen weggelegd, het is een beroep."

Ook in België zijn heel wat lobbyisten actief. Het onderzoeksteam van de Universiteit Antwerpen, waarvan Willems deel uitmaakt, ontdekte dat meer dan 2.000 organisaties actief lobbyen op het Vlaamse, Waalse of nationale beleidsniveau. "Sommige onder hen zijn daar dagelijks en full-time mee bezig, bij andere groepen gebeurt dat eerder sporadisch."

De thema's en dossiers waarover men gaat lobbyen zijn ontzettend divers: onderwijs, cultuur, gezondheidszorg, milieu, werkelijk alles komt aan bod.

"We maken doorgaans een onderscheid tussen twee verschillende lobbystrategieën", aldus Willems:

• De insidestrategie: hierbij staat het persoonlijk contact tussen de lobbyist en de beleidsmaker centraal. Dat kan gaan over een telefoongesprek, een e-mail of een persoonlijk gesprek.
• De outsidestrategie: hierbij probeert men via externe acties en vaak via de media de aandacht voor een standpunt te verhogen om op die manier druk te zetten op het beleid. Denk daarbij aan protestacties of persberichten.

De perceptie bestaat dat lobbywerk enkel bestaat uit louche afspraken die gesloten worden in achterkamertjes en dat de grote bedrijven met het meeste geld meestal hun zin krijgen. "Maar dat klopt niet", zegt Willems. 

"Ook de publieke opinie speelt een enorme belangrijke rol. Het zou best kunnen dat in een bepaald dossier de electorale reflex van een politicus wordt aangescherpt en dan zal het veel moeilijker zijn om invloed uit te oefenen via lobbywerk, zelfs voor de grote bedrijven of organisaties."

"In belangrijke dossiers zijn er ook veel organisaties en bedrijven die invloed willen uitoefenen en hun belangen staan regelmatig loodrecht tegenover elkaar. Als aan beide kanten grote bedrijven staan, hoe bepaal je dan wie 'het grote geld' heeft?"

Wanneer we het hebben over invloed uitoefenen op politici kan ook de discussie over corruptie natuurlijk niet ontweken worden: het is soms maar een kleine stap van lobbywerk naar chantage of omkoping. "Ik hoop echter nog steeds dat dat over uitzonderingen gaat en dat de meerderheid van de lobbyisten op een correcte manier te werk gaat", klinkt Willems hoopvol.

België werd in het verleden al meermaals door Europa op de vingers getikt over de omgang met lobbyisten. Een eerste waarschuwing kwam er in 2013 in een evaluatierapport rond corruptie van The Group of States against Corruption (GRECO). De organisatie beveelt België aan om duidelijke regels over de omgang met lobbyisten op te stellen.

In 2018 wordt daartoe een belangrijke stap gezet: de Kamer van Volksvertegenwoordigers roept een lobbyregister in het leven om bij te houden wie in ons federaal parlement komt lobbyen, al zijn er geen gevolgen voor wie zich niet registreert. 

Op vlak van transparantie is de lijst volgens Willems dan ook slechts een symbolische stap. "De lijst geldt ook enkel voor het federaal parlement en niet voor de kabinetten van de ministers, terwijl die voor lobbyisten veel interessanter zijn." Ook voor de andere parlementen in ons land bestaan er geen lobbyregisters.

Ondanks de invoering van lobbyregister in 2018 stelt het GRECO vast dat er nog werk aan de winkel is in België op vlak van corruptiebestrijding en de omgang met lobbyisten. In haar meest recente evaluatierapport staan twee aanbeveling op dat vlak:

• Neem extra stappen op vlak van transparantie: het moet duidelijk zijn wie met welke beleidsmakers spreekt, in naam van welke organisatie ze dat doen en waarover wordt gesproken.
• Stel regels en richtlijnen op voor personen in hoge functies over de manieren waarop ze omgaan met lobbyisten of andere partijen die invloed willen uitoefenen op het beleid. "Op dit moment is er in ons land enkel een deontologische code voor geregistreerde lobbyisten", verduidelijkt Willems.

Fractievoorzitter van de sociaaldemocraten in de Commissie Werkgelegenheid in het Europese Parlement Agnes Jongerius reageert in "De ochtend" op Radio 1 op de invloed die lobbyisten hebben gehad in het Brusselse Uberdossier: "Je zou als politicus een beetje een moreel kompas moeten hebben en kijken met wie je wel en niet omgaat. Toen de discussie over Uber in Brussel hot was, had je afstand moeten houden van mensen die een lobbyfunctie hebben." 

Willems is het daarmee eens: "Lobbyen maakt nu eenmaal een deel uit van het politieke systeem, ook in België. Politici worden ongetwijfeld vaak bestookt door lobbyisten, maar lobbyen is nu eenmaal niet verboden en in veel gevallen kan het het politieke proces ook positief beïnvloeden. 

"Het kan nooit kwaad om meerdere perspectieven ten opzichte van elkaar af te wegen, maar uiteindelijk dragen politici zelf de eindverantwoordelijkheid van wat ze doen met bepaalde informatie en hoe ze omgaan met lobbyisten", besluit Willems.