NASA geeft opnieuw indrukwekkende beelden vrij van James Webb-ruimtetelescoop: bekijk ze hier
NASA heeft nieuwe beelden vrijgegeven van de James Webb-ruimtetelescoop. De indrukwekkende beelden volgen op de historische eerste kleurenfoto van de telescoop, die maandagavond al werd gedeeld door de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie.
Op de nieuwe beelden zien we onder meer Stephan’s Quintet, een visuele groepering van vijf sterrenstelsels, in een heel nieuw licht. Het is het grootste beeld dat de telescoop tot nu toe heeft gemaakt, ongeveer zo groot als een vijfde van de diameter van de maan. Het bevat meer dan 150 miljoen pixels en is opgebouwd uit bijna 1.000 afzonderlijke beeldbestanden.
Maandagavond werd omstreeks 23 uur Belgische tijd ook al de eerste kleurenfoto van de James Webb Space Telescope gedeeld. De beelden zijn de ‘diepste’ opnames van het heelal ooit, zo laat het beeld van maandagavond duizenden sterrenstelsels zien waarmee volgens de NASA tot meer dan 13 miljard jaar terug in de tijd gekeken wordt.
Sterrenkundigen zijn alvast opgetogen over de eerste beelden. “Het is fantastisch spannend allemaal, en ook heel emotioneel”, aldus Ewine van Dishoeck van de Sterrewacht in Leiden. Van Dishoeck is de Europese hoofdonderzoeker van Miri, een van de waarnemingsinstrumenten van Webb.
Zwaartekrachtdans
Stephans Quintet heet deze groep van vijf sterrenstelsels op 290 miljoen lichtjaar afstand, naar de Franse astronoom Édouard Stephan, die het groepje in 1877 ontdekte. Vier van de vijf stelsels zijn gevangen in een onderlinge zwaartekrachtdans. Getijdenkrachten leiden tot schokgolven en het ontstaan van talloze nieuwe sterren in losgerukte en weggeslingerde slierten van gas en stof, die op de infrarode Webb-foto’s goed zichtbaar zijn.
De linker foto is gemaakt door de Nircam-camera; de rechter door het Europese Miri-instrument. Uiteindelijk zullen de vier stelsels zich samenvoegen tot één kolossaal reuzenstelsel; de middelste twee zijn al bijna versmolten. Een vijfde sterrenstelsel (links) staat veel dichter bij de aarde en zien we toevallig ongeveer in dezelfde richting.
Toekomstbeeld
De ‘zuidelijke Ringnevel’, gefotografeerd door twee Webb-instrumenten (links door Nircam op wat kortere golflengten en rechts door Miri op langere golflengten), is een langzaam uitdijende schil van sterrengas op een afstand van ongeveer 2.000 lichtjaar.
De nevel is duizenden jaren geleden uitgestoten door de stervende ster in het centrum. In zo’n afkoelende nevel ontstaan minuscule stofdeeltjes en verschillende moleculen, waaronder koolwaterstofverbindingen die aan de basis liggen van het leven. Over een kleine vijf miljard jaar zal ook onze eigen zon opzwellen tot een rode reuzenster en net zo’n uitdijende nevel het heelal in blazen.
Kosmische kraamkamer
Het lijken oranje-blauwe penseelstreken op een impressionistisch schilderij, maar het zijn wervelende gas- en stofwolken in de Carinanevel, op 7.600 lichtjaar afstand. In de koude, stoffige krochten van dit nevelcomplex ontstaan nieuwe, zware sterren; een geboorteproces dat door Webb in detail bestudeerd kan worden, omdat infrarode straling dwars door de meeste stofwolken heendringt.
Net als op de andere Webb-foto’s zijn de kleuren niet echt (het menselijk oog kan geen infrarode straling waarnemen); met verschillende kleuren worden verschillende infrarode golflengten in beeld gebracht.
‘Historisch moment voor wetenschap’
De James Webb Space Telescope is de opvolger van de succesvolle ruimtetelescoop Hubble. Hij werd op kerstdag 2021 gelanceerd. Wetenschappers werkten decennia aan de ontwikkeling van de ruimtetelescoop. De Amerikaanse president Joe Biden sprak bij de eerste beelden al van een “historisch moment voor wetenschap en technologie, voor Amerika en voor de gehele mensheid”.
De James Webb heeft achttien zeshoekige spiegels die aan elkaar zitten, maar los van elkaar kunnen bewegen om scherp te stellen. De spiegel is gemaakt van beryllium, met daarbovenop een miniem laagje goud van 100 nanometer dik. Dat is duizend keer zo dun als een menselijke haar of een vel papier. Beryllium is licht, sterk en goed bestand tegen extreme kou. Het goud zorgt ervoor dat de spiegel beter in staat is infrarood licht te zien.
Nu de eerste foto’s zijn gemaakt, is het voorwerk klaar en begint het wetenschappelijke onderzoek waarvoor de James Webb is gebouwd. De James Webb moet onder meer zoeken naar planeten waar misschien leven mogelijk is, verre sterrenstelsels en sporen van de oerknal. Hij kan een miljard jaar verder terug in de tijd kijken dan de Hubble.
Het project kost omgerekend ongeveer 8 miljard euro.
Terug in de tijd
Deze lang belichte opname toont een zogeheten cluster van verre sterrenstelsels, SMACS 0723 geheten. Op de Webb-foto zijn talloze stelseltjes zichtbaar op nog veel grotere afstanden, tot meer dan 13 miljard lichtjaar. De beeldjes van die extreem verre objecten zijn versterkt, vervormd en uitgerekt tot lange lichtslierten door de zwaartekracht van de sterrenstelsels op de voorgrond. Het licht van de verste stelsels heeft er miljarden jaren over gedaan om op aarde aan te komen. Webb werkt hier dus als een tijdmachine: hij toont het heelal zoals het er miljarden jaren geleden uitzag, kort na de oerknal.
Stephans Quintet heet deze groep van vijf sterrenstelsels op 290 miljoen lichtjaar afstand, naar de Franse astronoom Édouard Stephan, die het groepje in 1877 ontdekte. Vier van de vijf stelsels zijn gevangen in een onderlinge zwaartekrachtdans. Getijdenkrachten leiden tot het ontstaan van talloze nieuwe sterren in losgerukte en weggeslingerde slierten van gas en stof, die op de infrarode Webb-foto goed zichtbaar zijn. Uiteindelijk zullen de vier stelsels zich samenvoegen tot één kolossaal reuzenstelsel; de middelste twee zijn al bijna versmolten. Een vijfde sterrenstelsel (linksboven) staat veel dichter bij de aarde en zien we toevallig ongeveer in dezelfde richting.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
