Na moord op Marly door ex: hoe vaak komt zoiets voor? En wat moet je doen als je zelf gestalkt wordt?

Hoeveel dodelijke slachtoffers van partnergeweld zijn er jaarlijks in ons land?

Anne Groenen uit Leopoldsburg, verantwoordelijke onderzoek UCLL, praktijklector aan KU Leuven, familiaal bemiddelaar en één van de weinigen die onderzoek doet naar (dodelijk) partnergeweld en stalking in ons land en buurlanden, geeft de antwoorden.

“Een exact cijfer kan eigenlijk niet worden gegeven, omdat er verschillende kwalificaties mogelijk zijn: moord, opzettelijke en onopzettelijke doodslag, vergiftiging, poging tot etc. Het is ook zo dat niet elk overlijden wordt gelinkt aan een (poging tot) moord. Berekeningen op basis van onderzoek van het Instituut voor Gelijkheid van Mannen en Vrouwen stelt dat er jaarlijks 150 slachtoffers zijn. Hierin zitten ook de slachtoffers die sterven na soms jaren geterroriseerd te zijn. In de statistieken van moord staat dit dus niet als dusdanig gekwalificeerd, maar het betreft wel overlijdens ten gevolge van partnergeweld.”

(Lees verder onder de foto)

Hoeveel aangiftes zijn er per jaar van partnergeweld?

Anne Groenen: “In België worden jaarlijks ongeveer 40.000 aangiftes van partnergeweld geregistreerd. Een cijfer dat, ondanks alle beleidsinitiatieven, al 10 jaar op dezelfde lijn zit. Het grootste deel betreft fysiek geweld (+/- 22.000 aangiftes) en psychisch geweld (+/- 16.000 aangiftes). Een kleine minderheid heeft betrekking op economisch geweld (+/- 1.600 aangiftes) en seksueel geweld (+/- 200 aangiftes), maar dat laatste wordt nu vaak gemeld via de Zorgcentra Seksueel Geweld. Bovendien heb je nog eens jaarlijks ruim 22.000 aangiften van stalking, waarvan de meerderheid ook op (ex-)partners betrekking heeft. Ik bekeek vandaag de meest recente statistieken, die van de eerste helft van 2021, en die liggen allemaal in deze lijn. Er zijn geen dalingen waarneembaar.”

Zijn er ook mannen slachtoffer?

Anne Groenen: “Zeker en vast. Van alle vormen van partnergeweld zijn er ook mannen slachtoffer. Uit de beschikbare cijfers weten we dat er meer vrouwen slachtoffer worden, maar het is niet louter een genderkwestie. De extreme situaties, gekenmerkt door dwingende controle en langdurig partnergeweld komen meer voor bij mannelijke plegers.”

Hoe ontstaat partnergeweld?

Anne Groenen: “Het geweld begint subtiel en bouwt zich geleidelijk op. Een slachtoffer wordt steeds meer geïsoleerd, ondermijnd en komt meer in de greep van een pleger. Er spelen ook mechanismen tussen een koppel: wat zijn hun gewoontes om met een ruzie om te gaan, wat zijn hun rolverdelingen, welke ervaringen brengen ze mee, hoe is hun persoonlijkheid, hoe verlopen conflicten, ... Er is vaak een aantrekken en afstoten, het is dus belangrijk om al die aspecten te kennen en te kunnen inschatten. Er is vaak ook nood aan herstel van pijnlijke ervaringen, nood aan begeleiding etc. Slachtoffers gaan vaak met een versnipperd verhaal hulp zoeken, zijn niet duidelijk dan, verkeren in angst, wanhoop. Je krijgt geen heldere verklaringen, ze beslissen om de relatie nog een kans te geven, al dan niet onder druk.”

Wat moet je doen als je slachtoffer bent van stalking van een ex?

Anne Groenen: “Er is 1 belangrijk advies: verbreek elk contact onmiddellijk. Langdurige stalking door een ex, waarbij jaloezie en wraak motieven zijn, is altijd een gevaarlijke situatie. Als er sprake is van ernstig fysiek geweld en stalking, is dit een alarmsignaal voor ernstig geweld. Dat blijkt uit alle onderzoeken en wordt helaas ook dagelijks in de realiteit aangetoond.”

De adviezen zijn:

• “Eén keer duidelijk communiceren dat je geen contact meer wenst, en je daar consequent aan houden. Dit betekent ook niet je locaties delen via sociale media etc.”

• “Een stalker blokkeren kan, maar het is eenvoudig via een ander account toch in contact met je te komen. Overweeg om je bestaande accounts te behouden en één nieuw account aan te maken en dit enkel te delen met je nauwe vrienden en contacten. Via je bestaande accounts verzamel je bewijsmateriaal als de stalker zo contact zoekt.”

• “Tegenwoordig kan je eenvoudig camera’s en trackers aanschaffen en doen veel stalkers dat. Wees je daarvan bewust en controleer dat.”

• “Stel een gedetailleerd veiligheidsplan op, samen met een deskundige, waar je dagelijkse routines worden bekeken en je telkens iemand hebt die je kan begeleiden, en je procedures afspreekt wat te doen wanneer je stalker opduikt. Dat kan een codewoord of handeling zijn om anderen te alarmeren.”

• “Overweeg een stalkingsalarm, dit wordt in een aantal regio’s uitgerold en is bijvoorbeeld in Gent al langer van toepassing. Via een app wordt de politie, die het dossier kent en prioritair behandelt, dan ook onmiddellijk gealarmeerd. Zij komen dan meteen ter plaatse.”

Wat moet je doen als je getuige bent partnergeweld, maar het slachtoffer wil niet dat het bekend raakt?

Anne Groenen: “Als je bezorgd bent, moet je dit best steeds wel uiten. Je kan altijd aangifte doen, hulp zoeken, een hulplijn bellen of de politie contacteren. Een slachtoffer zal soms uit angst niet willen dat je iets doet. De politie kan het slachtoffer contacteren en informeren of naar hulp toeleiden. Ook als het slachtoffer nog geen aangifte wenst te doen, ze willen wel allemaal dat het geweld stopt. Daar wordt ook op ingezet in eerste instantie, veiligheid creëren, wat ze met de relatie doen, komt later aan bod.

Marly kreeg bescherming van een neef. Is het een goed idee iemand als bescherming te laten komen inwonen?

Anne Groenen: “Dat kan helpen om iemand zich veiliger te laten voelen. Belangrijk is dat er een integraal veiligheidsplan wordt opgesteld en alle mogelijke pistes worden bekeken. De inzet van ervaringsdeskundigen, zowel slachtoffers als plegers, kan ook daarbij helpen. In Nederland wordt nu hard ingezet op ex-plegers: hoe hebben zij zich van het geweld kunnen keren, hoe kwamen ze tot inzicht, wanneer zochten ze hulp?”

Wat kan de politie doen?

Anne Groenen: “Er zijn duidelijke richtlijnen voor de politie via omzendbrieven. Die worden ook steeds beter toegepast. Uit de praktijk blijkt dat het vaak moeilijk is om een degelijke analyse te maken van de situatie. Als je een casus hoort in de media, lijkt het heel voorspelbaar wanneer iets fout zou aflopen, maar in de praktijk gaat het over veel aangiftes. Er bestaan online tools, die de politiediensten en magistraten en hulpverlening kunnen gebruiken, om betere opvolging te garanderen, om beter samen te werken en betere maatregelen te kunnen nemen, maar dit wordt in de praktijk nog te weinig toegepast. We hopen dat er meer wordt ingezet op deze digitale tools en opleiding, zodat elke professional accuraat kan handelen en hiervoor de gepaste ondersteunende tools heeft.

Er zijn vaak campagnes tegen partnergeweld. Hoe komt het dat de cijfers niet dalen?

Anne Groenen: “De campagnes zijn nodig om partnergeweld uit de taboesfeer te halen. Zonder die campagnes waren er minder aangiftes. Uit bevragingen bij de algemene bevolking weten we dat maar ongeveer 1 op 5 slachtoffers aangifte doet bij de politie.”

“De campagnes wijzen ook waar mensen terechtkunnen voor hulp. Je kan het vergelijken met campagnes tegen roken of preventie van ernstige ziekten, partnergeweld is een even groot maatschappelijk probleem met een grote gevolgen, nog steeds badend in een taboesfeer, dus blijft de noodzaak aan campagnes groot.”