Eerst het goede nieuws. De totale goederenoverslag steeg met 1,4% tot 147,2 miljoen ton en in bijna alle sectoren ging de haven van Antwerpen-Zeebrugge erop vooruit in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. In de cijfers zijn enkele duidelijke effecten van de oorlog in Oekraïne merkbaar.

Zo laat het stukgoed het hoogste tonnage sinds 2011 optekenen. Door de sancties is de import van Russisch staal verboden, maar andere landen zijn in dat gat gesprongen en met hogere volumes via Antwerpen-Zeebrugge gepasseerd. Bij vloeibare bulk noteert het LNG-gas een stijging met 55,3% nu overal in Europa de gasvoorraden voor volgende winter worden aangevuld. De spectaculairste stijging zit bij de kolen: 1,56 miljoen ton in zes maanden tegenover 933.000 ton in héél 2021. Een gevolg van de energiecrisis die wordt versterkt door het Oekraïense conflict.

Het havenbestuur toont zich tevreden met de eerste resultaten van de nieuwe fusiehaven. Toch verbloemen de cijfers veel, vindt transporteconoom Christa Sys (UAntwerpen). “Het zou opmerkelijk zijn geweest mochten de vloeibare en droge bulk níét gestegen zijn, als je ziet hoe die markten wereldwijd evolueren. Het is bovendien geen blijvend effect, dus ik zou hier geen te grote conclusies uit trekken. Op deze domeinen speelt Port of Antwerp-Bruges goed mee. Maar op de containers moet ze heel nauw toezien.”

Krapte op containerterminals

De containertrafiek nam af met 9,8% in ton en 6,2% in aantal TEU, de standaardmaat van containers. Volgens de haven is dat te wijten aan de wereldwijd ontregelde lijnvaart, met vertragingen en andere operationele uitdagingen. Ze verwijst ook naar de overslag van containers gerelateerd aan Rusland die met 39% is afgenomen. “Maar deze algemene daling kan je daar zeker niet aan toeschrijven”, zegt Sys. De ‘Rusland-containers’ bedroegen vorig jaar 3,8% van het totaal in Antwerpen.

Wat zeker een grote rol speelt: de congestie, de krapte op de containerterminals in Antwerpen die maar blijft aanslepen. “Dé vraag is nu hoe de naburige Europese havens het doen. Als blijkt dat Antwerpen-Zeebrugge op containervlak slechter presteert dan Hamburg en Rotterdam, is er een groot probleem”, zegt Sys. Die halfjaarcijfers zijn nog niet bekend. Maar dat in het eerste kwartaal Hamburg 1,8% containers meer behandelde en Rotterdam status quo bleef terwijl Antwerpen meer dan 11% verloor, is weinig veelbelovend. Vorig jaar zag de Antwerpse haven voor het eerst sinds 2013 zijn containertrafiek niet meer groeien en was er zelfs sprake van een verlies van marktaandeel.

Wachten op ECA

Oplossingen liggen niet voor het grijpen. Terwijl de congestieproblemen naar verwachting ook in 2023 aanhouden, zullen de effecten van het plan Extra Containercapaciteit Antwerpen (ECA) pas vele jaren later voelbaar zijn en is de ingebruikname van het nieuwe getijdendok nabij Doel pas iets voor tegen 2030. Kan Zeebrugge in tussentijd bijstand leveren voor Antwerpen nu ze één haven vormen?

“Als er een verschuiving is van Antwerpen naar Zeebrugge, is dat nog altijd geen toename van de containertrafiek”, zegt Sys. “Het is ook niet dat er nog zoveel capaciteit is in Zeebrugge op dit moment. Mogelijk moet Antwerpen-Zeebrugge kijken om andere markten, verbindingen en routes aan te boren. Maar daarvoor moeten de cijfers eerst in detail gemonitord worden – wat is bijvoorbeeld het effect van de Brexit intussen? – en naast die van de andere havens worden gelegd.”

Sowieso is Port of Antwerp-Bruges nog niet uit de woelige wateren. “Nu pas komen de berichten dat de vraag aan het afnemen is. Dat geeft aan dat je in de volgende periode verdere dalingen in containertrafiek kan verwachten. Er zijn nu al 2,1% minder zeeschepen aangelopen. Voor de komende maanden ben ik sceptisch afwachtend”, zegt Sys.