Joe Biden in Midden-Oosten: een boks voor Bin Salman, maar geen beloftes voor extra olie

1. De ontmoeting met de Saudische kroonprins

Het team van Joe Biden heeft lang het hoofd gebroken over de ontmoeting met de Saudische kroonprins Mohammed bin Salman, vrijdagavond. Jarenlang hield Biden vol niet met de man in gesprek te willen vanwege de mensenrechtenschendingen in zijn land en de moord op journalist Jamal Khashoggi in 2018. Maar toen brak de oorlog in Oekraïne uit en stegen de olieprijzen. 

Dat laatste is een ernstige politieke bedreiging voor Biden, bang om bij de verkiezingen in november zetels te verliezen aan de Republikeinen. Meer export door de Saudi’s kan de prijs dempen, is de hoop. Daarvoor moet Biden de kroonprins lief aankijken. Maar niet té lief, want dan zou hij hypocriet overkomen.

De oplossing: Biden zou de hand van Bin Salman niet schudden – te amicaal – maar hij zou hem een boks geven, met het coronavirus als smoes. Dat was echter alleen te verkopen als hij eerdere gesprekspartners in het Midden-Oosten ook met een boks zou begroeten. Daarvoor was het vrijdag te laat: de notoire knuffelaar Biden had al allerlei mensen vastgepakt. Uiteindelijk werd het toch de boks. 

Natuurlijk kreeg Biden naderhand de vraag of hij de kroonprins had geconfronteerd met de moord op Khashoggi, naar alle waarschijnlijkheid in opdracht van Bin Salman zelf. “Hij zei dat hij er niet persoonlijk verantwoordelijk voor was”, zei Biden vrijdagavond. “Ik maakte duidelijk dat ik dacht van wel.”

De Saudiërs spraken Biden tegen. Zij zeggen dat de president het achter gesloten deuren wel had over mensenrechtenschendingen, maar niet direct over de moord op de journalist. En over een verhoging van de olieproductie bleven ze onduidelijk. Ze hebben daarvoor geen concrete beloftes gedaan. 

2. De loyaliteitsverklaring aan Israël

Kreeg hij in eigen land maar zoveel liefde, moet Joe Biden soms hebben gedacht tijdens zijn bezoek aan Israël. De Israëliërs, zo dol op Donald Trump, gebruikten veel grote woorden om ook hun liefde voor zijn Democratische opvolger uit te spreken. “Onze broer Joseph”, zei president Isaac Herzog donderdag over Biden. Yair Lapid, demissionair premier, noemde hem “een van Israëls beste vrienden ooit”. 

De Israeliërs hopen dat de president hen helpt om hun banden met Saudi-Arabië te normaliseren. Dat is alvast een beetje gelukt. Donderdagavond werd bekend dat Saudi-Arabië het luchtruim zal openen voor alle vliegtuigen, dus ook die uit Israël.

Biden maakte de liefdesverklaring wederkerig. “Alsof ik naar huis terugkeer,” zei Biden donderdag in Tel Aviv, “onze relatie gaat dieper dan ooit tevoren.” Daarmee weerstond hij de druk van de linkerflank van zijn partij om zich kritischer op te stellen ten opzichte van Israël. Sommige Democratische politici noemen het land een apartheidsstaat, vanwege de positie van de Palestijnen. Biden wilde er niet van weten. “Israël is onze bondgenoot”, aldus de president.

3. De onderhandelingen met Iran

Een van de belangrijkste taken van Biden tijdens zijn reis door het Midden-Oosten was steun vergaren voor het heropenen van onderhandelingen met Iran. Trump stapte in 2018 uit het nucleaire akkoord met dat land. Biden wil een nieuw akkoord, maar de Israëli’s vinden dat niks. Voor Biden dus een balanceeract. 

“Ik denk dat het een gigantische fout was van de laatste president om uit de deal te stappen”, zei Biden. “Iran staat ​​nu dichterbij een kernwapen dan voorheen.” Op donderdag tekenden Israël en de VS een verklaring waarin staat dat Washington bereid is alles in te zetten om te voorkomen dat Iran een kernmacht wordt. Dat was vooral een symbolisch gebaar, maar op de vraag of hij bereid was geweld te gebruiken om te voorkomen dat Iran een nucleair wapen zou verkrijgen, antwoordde Biden bevestigend. “Als dat het laatste redmiddel is, wel.”

4. De ontmoeting met Palestijnse president Abbas

Biden had de Palestijnen deze week weinig te bieden. Zij hoopten dat de progressieve Biden een aantal door Trump doorgevoerde koerswijzigingen zou terugdraaien, maar dat lijkt geen prioriteit. Zo blijft de door Trump verhuisde ambassade in Jeruzalem. Wel zegde Biden meer hulp toe voor Palestijnse vluchtelingen en ziekenhuizen. 

Op een persconferentie samen met de Palestijnse president Abbas kwam journalist Shireen Abu Akleh ter sprake. Israëlische militairen schoten haar in mei dood. “De Verenigde Staten blijven aandringen op een transparant feitenonderzoek”, zei Biden, zonder hierbij te benoemen dat de kogel van Israëlische militairen kwam. Zo’n vijftien aanwezige journalisten hadden als steunbetuiging aan hun collega een shirt aangetrokken met daarop het gezicht van de Amerikaans-Palestijnse journalist.