West-Europa zet zich schrap voor recordwarmte: “Intensiteit van hitte die vanuit Spanje en Portugal naar noorden trekt, is gewoon onthutsend”

Portugal was het eerste land waar het kwik de afgelopen dagen compleet door het dak ging. Donderdag werd een nieuwe recordtemperatuur genoteerd voor de maand juli, toen een weerstation in de noordelijke plaats Pinhão maar liefst 47,0 graden Celsius registreerde. Het vorige record dateerde van 1995 in Amareleja, in het zuidoosten van het land, en stond nog op 46,5 graden Celsius. Het was ook in Amareleja dat de hoogste temperatuur ooit in Portugal werd gemeten: 47,4 graden Celsius, in augustus 2003.

De hitte veroorzaakte de afgelopen weken hevige bosbranden in Portugal. Van begin dit jaar tot midden juni brandde al 39.550 hectare bomen af - meer dan drie keer zo veel als in dezelfde periode vorig jaar - en de afgelopen weken kwam daar nog eens zo'n 25.000 hectare bij. Gisteren gingen de temperaturen eindelijk omlaag in Portugal, wat de brandweer een beetje respijt zou geven.

Het Portugese ministerie van Volksgezondheid meldde gisteravond laat dat er de afgelopen zeven dagen 659 omkwamen door de hitte. Het ging vooral om oudere mensen. De piek werd donderdag geregistreerd, toen 440 mensen stierven in temperaturen boven de 40 graden. Een meetstation in de centraal Portugese stad Vizeu noteerde zelfs 47 graden Celsius.

Ook in Spanje sneuvelden afgelopen week al records. Donderdag werd de warmste nacht ooit opgetekend in Madrid, met temperaturen die niet onder de 26,2 graden Celsius zakten. Dat werd gevolgd door de warmste dag ooit in de Spaanse hoofdstad, met 40,7 graden Celsius. Evenveel als het record van 14 augustus vorig jaar. Vrijdag steeg het kwik op sommige plaatsen in het land zelfs tot boven de 45 graden.

De hitte eiste sinds vorige week zondag al zeker 360 mensenlevens in Spanje. Dat meldde het Spaanse gezondheidsinstituut Carlos III gisteren aan de krant ‘La Vanguardia’. Het gaat ook hier vooral om ouderen of mensen die al ziek waren, maar ook jongere mensen kunnen aan de hitte bezwijken. Zo stortte vrijdag een 60-jarige straatveger plots in. De hulpdiensten die ter plaatse kwamen, registreerden een lichaamstemperatuur van 41,6 graden. De man werd nog naar het ziekenhuis gebracht, maar overleed daar.

In Spanje raden de autoriteiten de bevolking aan genoeg te drinken en fysiek zware activiteiten zo mogelijk uit te stellen en het huis alleen ‘s ochtends of ‘s avonds te verlaten. De komende dagen zou het kwik op veel plaatsen wel dalen tot waarden onder de 40 graden. 

Dat is ook goed nieuws voor de brandweer die de vele bosbranden in het land onder controle probeert te krijgen. De hulpdiensten meldden gisteren dat al meer dan 3.000 mensen geëvacueerd werden door bosbranden in de buurt van de plaats Mijas, in de toeristische provincie Málaga. In Casas de Miravete in de westelijke regio Extremadura brandde 3.000 hectare bos af en moesten twee dorpen ontruimd worden. En ook in de noordwestelijke regio’s Castilië en León en Galicië rijzen dikke zwarte rookpluimen omhoog.

Frankrijk ondergaat hetzelfde lot, maar daar zou het ergste nog moeten komen. Sinds dinsdag woeden er bosbranden in de Gironde rond Bordeaux en die hebben volgens een nieuwe balans van de prefectuur al 10.500 hectare natuur vernield. Het vuur is nog altijd niet onder controle. Zaterdagnacht werden meerdere campings rond Dune du Pilat opnieuw bedreigd door de vlammen. Eerder werden al duizenden kampeerders uit voorzorg geëvacueerd. Gisterenmiddag stond de teller volgens de autoriteiten op 14.000 geëvacueerden.

De bosbranden in de Gironde zijn het gevolg van de grote hitte in Frankrijk, die vanuit Portugal en Spanje doorschuift naar onze contreien. Morgen wordt bij onze zuiderburen de piek van de hitte verwacht, met temperaturen tussen 35 en 40 graden en zelfs hoger. 38 van de 96 departementen in Frankrijk hebben code oranje afgekondigd, waarmee inwoners opgeroepen worden om waakzaam te zijn.

Hetzelfde verhaal in het Verenigd Koninkrijk. Daar heeft het Britse weerinstituut Met Office voor het eerst in de geschiedenis een code rood gegeven in delen van Engeland voor “extreme hitte” op maandag en dinsdag. Er wordt rekening mee gehouden dat er records sneuvelen, met temperaturen die 40 graden kunnen bereiken. Volgens het Met Office staan er ‘levens op het spel’, vooral bij kwetsbare ouderen.

Gisterenmiddag was er spoedoverleg van de regering. De Britse gezondheidsminister Steve Barclay riep op om op kwetsbare familieleden, kennissen en buren te letten. Er is ook extra ambulancecapaciteit vrijgemaakt. Enkele Britse ziekenhuizen hebben laten weten minder routineoperaties en controle-afspraken in te plannen, om zo capaciteit beschikbaar te houden voor spoedgevallen. Britse vervoersbedrijven adviseren reizigers om maandag en dinsdag alleen ‘essentiële reizen’ te maken met het openbaar vervoer of eigen vervoer. 

“De intensiteit van de hitte die vanuit Spanje en Portugal naar het noorden trekt, is gewoon onthutsend”, aldus de gespecialiseerde Britse weerman Scott Duncan op sociale media. “De Extreme Forecast Index (EFI) van het Europees Centrum voor Weersverwachtingen op Middellange Termijn (ECMWF) slaat begin volgende week tilt voor het westen van Europa. Het plafond voor wat mogelijk is, ligt erg hoog. De vraag is niet óf er records gebroken zullen worden, de vraag is met hoevéél.”

Hij waarschuwt om de komende hitte niet te onderschatten. “Deze hittegolf zal gekenmerkt worden door een ongeziene intensiteit, zowel overdag als ‘s nachts”, voegt hij nog toe.

Ook België zal het voelen. Morgen kan de temperatuur oplopen tot 35 graden en dinsdag - de warmste dag - zelfs tot 39 graden. De voorspelt onze weerman David Dehenauw. 

Morgen en dinsdag geldt er voor bijna het hele land code oranje omwille van de hitte. Dat wil zeggen dat iedereen maatregelen moet nemen: regelmatig drinken, je lichter kleden, koelere ruimten opzoeken overdag, je gezondheidstoestand regelmatig opvolgen, kiezen voor licht verteerbaar voedsel in kleinere porties en tot slot ramen en deuren gesloten houden om geen warmte binnen te laten.

De NMBS gaat dinsdag 34 piekuurtreinen schrappen wegens de verwachte hoge temperaturen. Het gaat om treinen die overdag in de volle zon geparkeerd staan of treinmateriaal dat te gevoelig is voor extreme hitte.

Ook in Nederland worden maatregelen genomen. Volgens het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) kan morgen de kaap van 30 graden overschreden worden en zou de temperatuur dinsdag zelfs tot 38 graden kunnen stijgen. De kans is groot dat in het zuiden van het land code geel zal worden afgekondigd en mogelijk zelfs code oranje. 

Rijkswaterstaat stelt vanaf maandag 10 uur een hitteprotocol in. Dat betekent dat mensen die met pech langs de weg staan, daar zo snel mogelijk worden weggehaald. Volgens de organisatie kan de temperatuur van het asfalt op tropische dagen tot boven de 50 graden oplopen. Ze raadt aan om zeker voldoende koud water mee te nemen voor onderweg en een paraplu om wat schaduw te creëren. Enkele bruggen zullen ook preventief gekoeld worden met water om te voorkomen dat ze niet meer open kunnen.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) treft ook voorbereidingen voor de invoering van het Nationaal Hitteplan. Dat dient onder meer om uitdroging en oververhitting te voorkomen. Daarbij gaat het vooral om ouderen, baby’s, chronisch zieken, bewoners van verzorgingshuizen en mensen die in een sociaal isolement leven. Genoeg drinken en ‘s ochtends de woning ventileren is het devies.

Er is ook een smogwaarschuwing van kracht. Door de hitte kan er smog ontstaan. Mensen die gevoelig zijn voor smog, kunnen hierdoor klachten krijgen.