Dagen onderhandeld, maar weinig animo: zo kwam de pensioendeal toch nog tot stand

“Een hervorming wordt aan tafel gemaakt, niet door tweets.” Zo diende premier Alexander De Croo (Open VLD) de bedenking van antwoord dat de meeste voorzitters van zijn coalitiepartners niet eens matig enthousiast wisten te reageren op zijn laatste deal. Hij verdedigde wat er uit de bus was gekomen na dagen van urenlang onderhandelen (zie kader), maar hij kon niet wegsteken dat het wel wat meer mocht zijn. “Er waren partijen die verder wilden gaan. Maar dit was het hoogst haalbare”, zei hij.

De partij die niet verder wilde gaan, was PS. De Franstalige socialisten stonden al die tijd op de rem, schoten compromis na compromis af. Toen de federale topministers maandagavond nog eens samentroepten in de Zestien om de doorbraak te proberen forceren, stelden ze vast dat de premier en de PS-excellenties niet op het appel waren. Die zaten apart samen, om eindelijk eens duidelijk te maken hoe ver ze konden springen. “Wachten, wachten, wachten”, vat een vicepremier het samen.

Trekken en sleuren

Na veel trekken en sleuren, tot zelfs een rechtstreeks contact tussen De Croo en PS-voorzitter Paul Magnette toe, konden PS en De Croo tegen middernacht weer naar de rest. “Dit is het compromis.” Na wat toelichting was de zaak een half uur later beklonken. “Het zat dan ook pal tussen de extremen in”, zegt een andere topminister.

Na afloop stond alleen PS echt glunderend op de foto. “Een evenwichtige hervorming die een antwoord biedt op de uitdagingen op het vlak van arbeidsmarkt, gelijkheid en sociale rechtvaardigheid”, blokletterde de partij op haar sociale media-kanalen.

Elders was de ontvangst merkelijk koeler. Vooruit-voorzitter Conner Rousseau is “ontgoocheld”. “Werkende mensen verdienen beter.” Jeremie Vaneeckhout van Groen is “beperkt tevreden met een redelijke eerste stap”. Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert is beleefd met zijn “nice job”, maar zet er onmiddellijk bij dat er nog veel werk op de plank ligt.

Want er komt dan wel een voorwaarde voor een aantal effectief gewerkte jaren, de vraag hoe de snel groeiende vergrijzingskosten te blijven betalen is nog altijd niet beantwoord. Die factuur dreigt de komende decennia in de miljarden te lopen. Een nagel waar ze in de oppositie met veel overgave op kloppen. “In een land waar alle financiële parameters op donkerrood staan, gaat De Croo nog maar eens op de knieën voor de PS”, sneert N-VA-voorzitter Bart De Wever. “Grotendeels niet werken is quasi gelijk aan een leven lang wel werken voor een pensioen. Onbetaalbaar en schandalig.”

Losse eindjes

De regering is nog niet eens zeker of deze bescheiden pensioendeal daar ook maar enig effect op zal hebben. Het kan zelfs nog verkeerd uitdraaien. Zo zitten er nog wel wat losse eindjes in het geheel. De pensioenbonus moet nog concreet worden ingevuld. Een vervroegd pensioen na 42 jaar loopbaan voor mensen die op hun 18de begonnen te werken zit er nog niet in. En ga zo maar door.

Politiek is de schade alvast aanzienlijk. “De frustratie over PS is groot”, zegt een vice. “Ze zijn ver gegaan deze keer. Ooit loopt dat verkeerd af. Dit is geen hervorming, dit zijn wat losse eindjes die we geknoopt hebben. Het werk is nog lang niet af. Maar de vraag blijft hoe ver PS nog zal willen gaan.”

LEES OOK. Pensioenakkoord bereikt: wat betekent het voor jou? Waarop heb jij recht?

Pensioenbonus

Een pensioenbonus krijg je straks wanneer je toch blijft werken na de leeftijd dat je met vervroegd pensioen mag. Per extra gewerkte dag na een loopbaan van 42 jaar komt er 2 à 3 euro bruto bij bovenop je pensioen. Die bonus kan je opbouwen gedurende drie jaar. Als je die drie jaar volledig uitdoet, zou er jaarlijks ongeveer 1.500 euro netto bij je pensioen komen. Premier Alexander De Croo (Open VLD) omschreef dat als een soort dertiende maand. Al kan hij eigenlijk nog niet zeggen wat het concrete bedrag wordt: het Planbureau heeft de opdracht gekregen verschillende scenario’s door te rekenen. Het financiële plaatje is met andere woorden nog onduidelijk. Gisteren tweette staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open VLD) zelfs dat “een doorrekening op betaalbaarheid belangrijk is zodat de maatregelen kunnen bijgestuurd worden waar nodig”.

De filosofie achter de pensioenbonus is duidelijk. Hij moet mensen stimuleren om langer aan de slag te blijven. Maar arbeidsmarktspecialist Stijn Baert (UGent) heeft bedenkingen bij het effect. “Het activerend effect dat men van deze dure wortel verwacht, is niet geloofwaardig”, zei hij gisteren. “Studies geven aan dat dat effect 0 of klein is.” Net om die reden schafte de vorige regering de pensioenbonus af. Volgens De Croo zit zijn pensioenbonus helemaal anders in elkaar, en zal hij daarom wél effect hebben.

Minimumpensioen

Het optrekken van het minimumpensioen tot 1.500 euro netto was dé grote trofee van de PS bij de regeringsonderhandelingen. Maar er is toen ook afgesproken dat de toegang tot dat minimumpensioen aangescherpt moet worden. Tot nu maak je aanspraak op een deeltje van het minimumpensioen na 30 jaar loopbaan. Vanaf 2024 zal je door de nieuwe regeling 20 jaar van 250 dagen effectief gewerkt moeten hebben. In totaal zijn dat 5.000 dagen. Moederschapsrust, borstvoedingsverlof, palliatief verlof en inactiviteit als gevolg van een handicap tellen daar ook in mee. Er komt bovendien een soepele overgangsregel. Wie op 1 januari 2024 55 jaar is en al aan de huidige toegangsvoorwaarden voldoet, wordt vrijgesteld. Voor wie dan nog geen minimumpensioen kan krijgen maar wel voldoende oud is, geldt een aangepaste voorwaarde tot het minimumpensioen.

De kritiek van experten als Stijn Baert is dat de aanscherping niet ver genoeg gaat. Hij hekelt dat wie slechts 20 jaar gewerkt heeft, al een minimumpensioen kan krijgen. Al is het niet zo dat die persoon de volle pot van 1.500 euro netto krijgt. Als die persoon effectief amper 20 jaar werkte, krijgt hij minder dan de helft van dat bedrag.

Gendermaatregel

In de berekening van het minimumpensioen wordt straks meer rekening gehouden met deeltijds werk. Dat om – vooral – vrouwen die voor 2001 deeltijds werkten en deeltijds voor de kinderen zorgden een hoger pensioen te geven. Volgens cijfers van pensioenminister Karine Lalieux (PS) kan een technische ingreep zorgen voor 400 euro extra pensioen per jaar.

()