Europees gasverbruik met 15 procent verminderen: wat betekent dat concreet voor ons land?

Wat is precies het voorstel van de Europese Commissie?

Uitgangspunt is dat de lidstaten op vrijwillige basis acht maanden lang hun gasconsumptie met vijftien procent verminderen. Er ligt daarnaast een verordening op tafel die deze doelstelling in een noodscenario met ernstige tekorten bindend kan maken. Bij wijze van schot voor de boeg  publiceerde de Commissie een plan met maatregelen, principes en criteria om gas te besparen. De klemtoon ligt op de vervanging van gas door andere brandstoffen en energiebesparingen in alle sectoren.

De Commissie beklemtoont dat de lidstaten deze zomer moeten beginnen met besparingen en het vervangen van gas, zodat er meer gas kan worden opgeslagen voor de winter. Eerder al werd afgesproken dat de reserves tegen november voor tachtig procent gevuld moeten zijn. Prioriteit gaat naar het vervangen van gas door hernieuwbare bronnen, maar de Commissie erkent dat een tijdelijke overstap naar kolen, olie of kernenergie noodzakelijk kan blijken.

Halen wij dan nog altijd zoveel gas uit Rusland?

De Europese energieconsumptie bestaat voor 24 procent uit gas. Rusland was jarenlang de hoofdleverancier. Vorig jaar nog kocht Europa 40 procent van zijn gas bij Vladimir Poetin. Maar sinds de invasie in Oekraïne is de invoer van Russisch gas al fors teruggelopen. Zo bedroeg dat in juni nog maar dertig procent van het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar, vooral door eenzijdige acties van Rusland. Zo draaide Moskou de gaskraan naar de Baltische staten, Polen, Bulgarije en Finland helemaal dicht.

“Heel slim bekeken van Rusland”, zegt energie-expert André Jurres. “Door de toevoer van gas te verminderen, bereikt Poetin drie verschillende dingen. In de eerste plaats blijft de gasprijs hoog door de wet van vraag en aanbod, ten tweede blijven de financiële baten op niveau en ten derde houdt hij Europa bij de keel. Als hij in één keer de gaskraan zou dichtdraaien, dan zouden die drie voordelen allemaal wegvallen. In zijn plaats zou ik dat nooit doen. Bovendien zou het er ook voor zorgen dat hij zijn gas nooit meer aan Europa zou kwijtraken, ook niet na het einde van de oorlog.”

Gaan u en ik nu ook moeten besparen op ons energieverbruik?

In theorie niet, huishoudens vallen onder de definitie van ‘beschermde klanten’. Zij zouden bij een tekort aan gas pas als laatste getroffen worden. Als er geen andere onvoorziene gebeurtenissen opduiken, zouden zij geen hinder ondervinden van de verstoringen vanuit Rusland. Maar de Commissie geeft wel aan dat huishoudens de volgende maanden een belangrijke rol spelen bij het verminderen van hun consumptie en het voorkomen van energieverspilling.

“Besparen op gas zou niet enkel helpen om de druk in andere onderdelen van de economie te verlichten, maar het zou ook de energiefactuur wat kunnen milderen”, stelt de Commissie. “Huishoudens worden dan ook aangespoord om de verwarming een graadje lager te zetten, hun was te drogen te hangen, onnodige verlichting uit te schakelen en indien mogelijk de isolatie van de woning te verbeteren.” Als voorbeeld haalt de Commissie aan dat de thermostaat een graadje lager zetten in de hele Europese Unie ongeveer tien miljoen kubieke meter gas zou besparen.

Europa heeft zelf ook al heel wat initiatieven genomen om af te raken van het Russisch gas door de bouw van LNG-terminals, waardoor vloeibaar gas kan worden geïmporteerd uit de Verenigde Staten en Qatar. En door het aanleggen van gasleidingen om Europese landen met elkaar te verbinden. “Maar dat zijn operaties die wat tijd kosten”, zegt Jurres. “En daarom vind ik het zeker niet verkeerd van de Commissie om dit voorstel nu op tafel te leggen.”

Als wij er weinig van zullen voelen, wie dan wel?

Vooral de zware industrie wordt met dit voorstel in het vizier genomen. Maar de Commissie wil er wel alles aan doen om de schade zoveel mogelijk te beperken. Daarom worden de lidstaten aangemoedigd om eerst te focussen op die sectoren waar er alternatieve energiebronnen voorhanden zijn. En ook de gascentrales, die gebruikt worden om elektriciteit te produceren, moeten zoveel mogelijk ontlast worden door kerncentrales of zelfs het gebruik van olie en steenkool.

Maar bij noodgevallen moet er ook over nagedacht worden om bedrijven hun energieverbruik te doen terugschroeven. “Laat ons duidelijk stellen dat het goed is dat Europa met de zaak bezig is”, zegt Frank Beckx, directeur van het kenniscentrum van Voka. “We moeten er alleen voor opletten dat er geen algemeen lineair plan gemaakt wordt, waarbij alle bedrijven hun gasverbruik met tien tot vijftien procent moeten verminderen. Er zijn bepaalde sectoren waar er volcontinu moet worden gedraaid. En er moet gekeken worden naar waardeketeneffecten. Als een bedrijf dat halffabrikaten levert aan andere bedrijven fors moet besparen op zijn gasverbruik, dan kan dat zware gevolgen hebben voor de andere bedrijven in die keten. En zo de economische schade nog veel erger maken.”

Zal dit alles zware financiële gevolgen hebben?

“Nu pas zien we met wat vertraging de volle impact van de oorlog in Oekraïne”, zegt Beckx. “Er zijn de stijgende prijzen, die in België geleid hebben tot hogere loonkosten voor de bedrijven; het gaat nu al om 23 à 24 miljard euro. Als daar ook nog eens de verminderde beschikbaarheid van gas bijkomt, dan begrijp je wel dat dat geen goed nieuws is voor onze economische groei.” De Europese Commissie gaat in het beste scenario uit van een terugval van het bruto binnenlands product van 0,4 procent. Ze geeft ook aan dat dat zou kunnen toenemen tot 1,5 procent als we ons niet zouden voorbereiden op het dichtdraaien van de gaskraan door Rusland.

“Wat ook nog belangrijk is, is wat er zal gebeuren in onze buurlanden”, vult Beckx aan. “Wat als ze bijvoorbeeld in Duitsland fabrieken stilleggen? Dan zullen we dat ook in Vlaanderen aan den lijve ondervinden omdat import en export dan zullen terugvallen. En daarom is het goed dat dit alles op Europees niveau wordt aangepakt.”