Een ‘chef disruptie’ en een slechte verliezer: dit is de nieuwe Britse premier

Na vijf stemrondes binnen haar fractie kwam Liz Truss (47) samen met haar uitdager Rishi Sunak op het stembiljet terecht om de volgende voorzitter en Brits premier te worden. Truss had van in het begin het voordeel, door haar volksere imago en als pleitbezorgster van lagere belastingen.

Geboren in Oxford in 1975 beschreef Truss in interviews haar ouders – een wiskundeprofessor en een verpleegster – als ‘links’, een ideologie die zij niet erfde. Ze verhuisde op 4-jarige leeftijd naar het Schotse Paisley en speelde al in 1983, nauwelijks 8 jaar oud, de rol van Margaret Thatcher in een schooltoneel. Onder de indruk van de toenmalige Conservatieve premier zou ze later haar politieke denkkader enten op dat van de Iron Lady.

Haar jongere broer herinnerde zich in een BBC-radio-interview hoe zijn zus van gezelschapsspelen zoals Monopoly hield maar niet tegen haar verlies kon. Als een nederlaag dreigde, liet ze het spel in de steek.

Veilige zetel

Truss studeerde filosofie, politiek en economie aan de universiteit van Oxford. Ze was er actief bij zowel de studentenbewegingen van de Liberaal-Democraten als van de Conservatieven.

Haar beroepsloopbaan, als boekhouder bij Shell en daarna bij Cable & Wireless, was voor haar bijzaak. Al in 2001 en 2005 was ze kandidaat-parlementslid. Tevergeefs.

Als adjunct-directeur van de rechtse denktank Reform liep ze in de jaren erna wel in de kijker bij toenmalig partijvoorzitter David Cameron, die haar een ‘veilige zetel’ in zuidelijk Norfolk aanbood.

In 2010 werd ze verkozen. Ze viel meteen op door de publicatie van haar boek Britannia Unchained, een thatcheriaans pleidooi voor het terugschroeven van overheidsregels om de concurrentiepositie van het VK in de wereld te verbeteren.

Na een korte periode als staatssecretaris van Onderwijs (2012) benoemde toenmalig premier David Cameron haar twee jaar later al tot minister van Milieu.

Haar conservatieve milieustandpunten veroorzaken ook vandaag nog heisa. Hoewel Truss het doel steunt om tegen 2050 tot een nuluitstoot van fossiele brandstoffen te komen, is ze ook voorstander van de omstreden frackingmethode om in het VK schaliegas te winnen. Ze steunt ook de bouw van nieuwe kernreactoren.

Als milieuminister snoeide ze in subsidies voor zonneboerderijen, die ze een “vloek voor het landschap” noemde. Als Truss premier zou worden, belooft ze ook de opschorting van de ‘groene heffing’ – een deel van de Britse energiefactuur waarmee nu groene projecten worden gefinancierd. Zelf liet ze zich intussen voor haar Instagram-pagina wel in Sydney fotograferen op een Brompton-plooifiets met een Union Jack-paraplu, een pr-stunt die de belastingbetaler 2.500 pond kostte.

Brexit

Tijdens het EU-referendum voerde ze campagne voor Remain. Ze schreef toen dat de brexit een “drievoudige tragedie zou zijn, want: meer regels, meer formulieren en meer vertragingen tijdens het verkopen aan de EU”.

Na winst van de Leave-stem noemde ze 180 graden verder de brexit een “kans om de wijze waarop het VK werkt door elkaar te schudden”.

In 2016 werd ze in de regering van Theresa May eerst justitieminister en daarna viceminister van Financiën. Uit die tijd komt haar beruchte tweet dat ze een “chef disruptie wil zijn”, want “de Britten houden van verandering”, schreef ze, met de hashtag ‘LiberationNation’.

Onder premier Johnson was ze minister van Handel voor ze op Buitenlandse Zaken terechtkwam. Voorafgaand aan de Russische invasie van Oekraïne deed ze een vergeefse onderhandelingspoging in Moskou.

De Russische buitenlandminister Sergei Lavrov lokte haar in de val door te vragen “of het VK aanvaardde dat Voronezh en Rostov tot Rusland behoorden”. Truss antwoordde dat het VK “de Russische soevereiniteit over deze regio’s nooit zou erkennen”, waarna de Britse ambassadeur haar snel influisterde dat het om Russische regio’s ging. Truss zei later dat ze dacht dat Lavrov doelde op Donetsk en Loehansk in Oekraïne, die de Russen nu bezetten.

Ze wil nu de militaire steun voor Oekraïne volhouden. Tegen 2030 wil ze ook 3 procent van het bbp besteden aan defensie. Tegelijk zet ze in op harde diplomatie. Met aartsrivaal Iran voerde ze geheime onderhandelingen om de Britse Nazanin Zaghari-Ratcliffe uit een Iraanse cel te bevrijden.

Rode districten

De EU zal aan Truss als premier wel een harde noot te kraken hebben. Ze zit mee achter een omstreden wet die delen van het Noord-Ierse protocol van het brexit-akkoord met de EU op wil blazen, omdat ze vindt dat de douanecontroles tussen de Britse eilanden en Noord-Ierland de handel te duur maken.

Bij het Britse bedrijfsleven is ze populair vanwege haar plan om de gestegen vennootschapsbelasting, van 19 naar 25 procent, terug te schroeven. De oppositie vreest dat ze in ruil zal snoeien in de publieke zorgverstrekker NHS.

Of Truss net zoals haar illustere voorbeeld Thatcher tijdens een ‘winter of discontent’ een krachtmeting zal riskeren met de machtige openbare bonden is minder zeker. Onder Johnson snoepten de Tory’s veel zetels van Labour af in het armere noorden. Als Truss die ‘rode districten’ wil behouden, zal ze ook haar socialer gezicht moeten laten zien tijdens het Monopoly-spel om de macht. Weglopen is dan geen optie meer.