“Onze democratie heeft de aanval doorstaan, maar als er voor 6 januari geen verantwoording wordt afgelegd, voor elk onderdeel van dat plan, dan vrees ik dat we de voortdurende bedreiging van onze democratie niet zullen overwinnen”, zei Democraat Bennie Thompson aan het begin van de hoorzitting. “Er moeten harde consequenties zijn voor de verantwoordelijken.”

Trump zocht zijn toevlucht tot leugens en intimidatie, aldus Thompson. “Hij verraadde zijn eed. Hij heeft geprobeerd om onze democratische instituties te verstoren.” Dat zei ook Trumps partijgenoot Adam Kinzinger, een van de twee Republikeinen in de commissie: “Onze hoorzittingen hebben vele manieren laten zien waarop president Trump de vreedzame machtsoverdracht probeerde tegen te houden in de dagen voorafgaand aan 6 januari, met elke stap van zijn plan, en zijn eed verraadde, en nalatig was in zijn plicht.”

Volgens commissievoorzitter Thompson bestaat er geen twijfel dat Trump aan het hoofd stond van een gecoördineerde poging om de resultaten van de presidentsverkiezingen in 2020 ongedaan te maken. De Republikeinse president verloor de stembusgang tegen de Democraat Joe Biden. “Er kan geen twijfel over bestaan dat hij een menigte - waarvan hij wist dat ze zwaarbewapend, gewelddadig en woedend was - de opdracht gaf om een mars te houden naar het Capitool om te proberen de vreedzame machtsoverdracht te verhinderen.”

Trump werd ingelicht en begon tv te kijken

De openbare hoorzitting van donderdag, die in prime time werd uitgezonden op de Amerikaanse televisiezenders, focuste op wat Trump deed tijdens de bestorming. En vooral ook wat hij niet deed: troepen sturen om de relschoppers tegen te houden of zijn aanhangers oproepen weg te gaan.

“Donald Trump negeerde de wanhopige smeekbedes van zijn eigen familie, onder wie Ivanka en Don Jr.”, aldus Thompson. “Hij kon niet bewogen worden om recht te staan van aan zijn eettafel en enkele stappen te wandelen naar de persruimte, waar camera’s zenuwachtig en wanhopig wachtten om zijn boodschap over te brengen aan de gewapende en gewelddadige menigte die op wrede wijze politieagenten die het Capitool verdedigden, sloeg en doodde.”

Na afloop van zijn ‘Stop the Steal’-toespraak had Trump eigenlijk zelf naar het Capitool willen gaan, maar na een verhitte discussie met de Secret Service – zo bevestigden meerdere nieuwe bronnen de getuigenis van Witte Huis-medewerkster Cassidy Hutchinson – werd de president naar het Witte Huis gevoerd. Daar werd hij meteen op de hoogte gebracht dat zijn aanhangers het Capitool aan het bestormen waren. “Binnen de vijftien minuten nadat hij het podium verliet, wist president Trump dat het Capitool aangevallen werd”, volgens de commissie. De president wist ook al van ’s ochtends dat sommige van zijn aanhangers gewapend waren.

Terwijl een voertuig stand-by moest blijven staan omdat hij nog steeds naar het Capitool gebracht wilde worden, ging Donald Trump in zijn eetkamer zitten. Daar begon hij naar Fox News te kijken op de tv aan de muur. Van 13.25 tot na 16 uur bleef Trump in die kamer.

Weigerde in te grijpen

Uit getuigenissen van voormalige medewerkers, en topmannen van de ordediensten en het leger, blijkt dat Trump al die tijd geen enkel telefoontje pleegde naar kabinetsleden, onder wie de ministers van Defensie, Binnenlandse Zaken en Justitie, of de Nationale Garde om het geweld een halt toe te roepen. Generaal Mark Milley getuigde dat hij verbaasd was dat hij niets hoorde van de president. “Weet je, je bent de commander in chief. Je hebt een aanval die aan het gebeuren is op het Capitool van de VS en er is niets? Geen telefoontje? Niets? Nul?”

Ondertussen was de situatie in het Capitool zo ernstig dat zelfs leden van de Secret Service voor hun leven vreesden. Lijfwachten van de geheime dienst vroegen over de radio door te geven dat ze afscheid namen van hun families, vertelde een onherkenbaar gemaakte veiligheidsfunctionaris. Vicepresident Mike Pence kon maar nipt in veiligheid gebracht worden. Een Republikeins Congreslid, dat even voordien nog zijn steun had getoond aan de betogers, liep voor zijn leven, blijkt uit nieuwe beelden.

Het Pentagon belde het Witte Huis om een respons te coördineren en zowat iedereen in Trumps entourage probeerde hem te overtuigen iets te doen. Zijn tweets volstonden niet, vond zelfs zijn zoon Don Jr., en zijn bericht over ‘verrader’ Pence gooide zelfs nog olie op het vuur. Onder anderen Republikeins fractieleider in het Huis Kevin McCarthy, stafchef van het Witte Huis Mark Meadows en advocaten Eric Herschman en Pat Cipollone vroegen een duidelijke boodschap aan de bestormers, dat ze het Capitool moesten verlaten.

Maar daar had Trump geen zin in. Zo getuigde onder anderen Cassidy Hutchinson dat ze zag hoe Cipollone zich naar Meadows haastte om een vergadering met Trump te eisen. “Mark keek hem aan en zei: ‘Hij wil niets doen, Pat’.”

Trumps zoon Donald Jr. stuurde een sms naar Meadows: “Hij moet deze shit zo snel mogelijk veroordelen.” In een ondervraging door de commissie legde Don Jr. uit dat hij wilde dat Meadows tot het uiterste ging om dat te doen gebeuren. Meadows besloot Trumps dochter Ivanka erbij te halen.

Het duurde tot na 16 uur voor Donald Trump een video voor zijn aanhangers ging opnemen in de Rozentuin.

Een voormalige woordvoerder van Trump, Sarah Matthews, getuigde dat Trump het geweld “bijna onmiddellijk” had kunnen stoppen als hij dat wilde. Maar Trump verzette zich tegen het versturen van een veroordeling van het geweld. Dat hij in zijn uiteindelijke boodschap zei dat het een onvergetelijke dag was en dat hij van de relschoppers hield, was voor Matthews de aanleiding om ontslag te nemen.

De dag na de bestorming toonde Donald Trump zich al meer bereid om een toespraak te geven. Volgens de commissie uit vrees dat hij afgezet zou kunnen worden. Maar zelfs dan hield hij nog vast aan zijn beweringen over een gestolen verkiezing, zo blijkt uit nieuw videomateriaal van tijdens de opnames van zijn toespraak. Toen hij moest zeggen ‘Deze verkiezing is nu voorbij. Het Congres heeft de resultaten gecertificeerd’, reageerde Trump: “Ik wil niet zeggen dat de verkiezing voorbij is. Ik wil gewoon zeggen ‘Het Congres heeft de resultaten gecertificeerd’, zonder te zeggen dat de verkiezing voorbij is.”

Meer zittingen

Omdat er bewijsstukken blijven binnenstromen bij de commissie, is die van plan om in september nieuwe hoorzittingen te organiseren. “In de loop van deze hoorzittingen hebben wij nieuw bewijsmateriaal ontvangen en zijn nieuwe getuigen moedig naar voren getreden”, zei vicevoorzitter Liz Cheney. “De pogingen om immuniteit en executieve voorrechten te betwisten en te weerleggen zijn succesvol geweest, en gaan door. Deuren zijn opengegaan, nieuwe dagvaardingen zijn uitgevaardigd en de dam is beginnen te breken. En we hebben nog veel meer te doen”, aldus de Republikeinse.

De parlementaire onderzoekscommissie – opgericht in juli vorig jaar – kan zelf geen strafrechtelijke stappen zetten, maar zal wel een eindrapport opstellen met een aanbeveling. Het is dan aan het ministerie van Justitie om al dan niet actie te ondernemen.

Minister van Justitie Merrick Garland had woensdag alvast te kennen gegeven dat “niemand boven de wet” staat en dat niets het ministerie zou beletten om eventueel ook oud-president Trump aan te klagen.

Bij de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 trokken duizenden aanhangers van Trump na een speech van het toenmalige staatshoofd naar het parlementsgebouw in Washington, waar het Congres de verkiezingsuitslag zou goedkeuren, en drongen er binnen. Bij de rellen vielen vijf doden.