Hoorzitting schetst verbijsterend beeld van Trump tijdens bestorming Capitool: 187 minuten tv-kijken en niks doen

Donderdag kwam de commissie in het Huis van Afgevaardigden die de bestorming van het Capitool in Washington D.C. op 6 januari 2021 onderzoekt, voor een voorlopig laatste keer bijeen. Centraal stonden de 187 minuten tussen het ogenblik waarop toenmalig president Donald Trump zijn aanhangers in een toespraak op de Mall, de bekende boulevard voor het Capitool, opriep om te "vechten voor hun stem", en het filmpje waarin hij iedereen opriep om naar huis te gaan.

Uit de hoorzitting kwam een ontluisterend beeld naar voren van een president die ondanks meerdere smeekbedes weigerde om actie te ondernemen en in de plaats daarvan in een kamer in het Witte Huis de gebeurtenissen in het Capitool op televisie volgde.

In de aanloop naar 6 januari had Donald Trump via zijn sociale media zijn supporters opgeroepen om op de dag van de bevestiging van de verkiezingsresultaten naar Washington te komen. Onder de slogan "Save America March" zou er een manifestatie zijn waarop Trump een toespraak zou houden. De Twitterquote "Be there, will be wild" is intussen berucht.

Op 6 januari zelf, om 8.17 uur, stuurde Trump een tweet de wereld in waarin hij nogmaals aanklaagde dat er sprake was van "verkiezingsfraude" en een "corrupt proces". Later op de middag gaf Trump dan zijn speech op de Mall. Daarin zei hij dat hij hoopte dat zijn supporters "vredevol en patriottisch" naar het Capitool zouden opstappen "om jullie stemmen te laten horen".

De toespraak eindigde om 13.10 uur plaatselijke tijd. Nog geen uur later was een aangroeiende -en gewapende- massa erin geslaagd doorheen het veiligheidscordon rond het Capitool te breken. Ze sloegen de ramen in, raakten binnen en openden de deuren om anderen binnen te laten.

Na zijn toespraak brachten de veiligheidsdiensten Trump per wagen terug naar het Witte Huis. In eerdere hoorzittingen bleek dat Trump tijdens die rit uit alle macht geprobeerd zou hebben toch nog naar het Capitool te gaan. Maar hij werd dus naar het Witte Huis gebracht. Wat deed hij tijdens de bestorming? Sarah Matthews, plaatsvervangend perschef van het Witte Huis, en Matthew Pottinger, plaatsvervangend veiligheidsadviseur van Trump, kwamen daarover in de commissie getuigen. Daarnaast waren er vooraf opgenomen verklaringen, onder andere van Pat Cippollone, hoofd van de juridische dienst van het Witte Huis.

Na zijn terugkeer zou Donald Trump volgens getuigen woedend en gefrustreerd geweest zijn omdat hij tegen zijn wil naar het Witte Huis teruggebracht was. Hij nam plaats in de eetkamer, zette de televisie aan (naar verluidt op Fox News) om de gebeurtenissen buiten te volgen en deed vervolgens... niets. "Het is niet dat hij per vergissing niet reageerde", zegt het Republikeinse commissielid Adam Kizinger. "Hij kóós ervoor om niet te reageren. De menigte deed wat Trumps uiteindelijke bedoeling was, uiteraard kwam hij niet tussenbeide."

Dataverkeer toont dat er tijdens de bestorming vanuit het Witte Huis geen telefoontjes gepleegd zijn. Niet naar Defensie, niet naar Justitie, niet naar Binnenlandse Veiligheid. Wel zou Trump twee keer met zijn persoonlijke advocaat, Rudy Giuliani, gebeld hebben. Nochtans smeekten verschillende mensen hem om actie te ondernemen tegen wat zich in het Capitool aan het afspelen was. Niet alleen naaste medewerkers en adviseurs, maar ook twee van zijn kinderen, Ivanka en Donald jr., hebben dat volgens de commissie gedaan. 

"Het moet mogelijk geweest zijn voor Trump om op eender welk moment vanuit het Witte Huis het land toe te spreken", klonk het bij Pat Cippollone. En Sarah Matthews verklaarde dat het Trump "minder dan 60 seconden" gekost zou hebben om naar de persruimte te stappen en "een kwestie van minuten" om alle journalisten bij elkaar te roepen voor een verklaring, als hij dat had gewild.

Tijdens de hoorzitting kwam ook het lot van toenmalig vicepresident Mike Pence opnieuw aan bod. Hij moest de ceremoniële zitting waar de verkiezingsresultaten officieel bekrachtigd zou worden, leiden. In die hoedanigheid was hij op 6 januari ook aanwezig in het Capitool. Op dat moment was de relatie tussen Trump en Pence helemaal verzuurd. Trump beschuldigde hem van verraad omdat Pence weigerde in te gaan op de vraag om de uitslag te verwerpen.

Tijdens de manifestatie op 6 januari voor de bestorming, hadden aanhangers van Trump een galg op het plein gezet en scandeerden ze "hang Mike Pence op". Pence moest zich schuilhouden in het Capitool tijdens de bestorming. Uit verklaringen tijdens de hoorzitting blijkt dat zijn veiligheidsmedewerkers ernstig vreesden voor hun leven. "Er werden heel wat persoonlijke telefoontjes gepleegd, met gesprekken om afscheid te nemen van familie", zo klonk het in anonieme getuigenissen.

Trump tweette op het moment van de bestorming zelf nog dat Mike Pence een lafaard was en niet de moed had om te doen wat gedaan moest worden. Zowel Sarah Matthews als Matthew Pottinger, medewerkers van het Witte Huis, beslisten daar en dan dat ze niet langer konden werken voor Trump. De tweet over Pence was alleen maar olie op het vuur. "Ik dacht dat 6 januari een van de donkerste dagen in onze geschiedenis was. En president Trump deed alsof het een feestelijke aangelegenheid was. Het versterkte alleen maar mijn beslissing om op te stappen."

Om 16.17 uur verscheen Donald Trump dan toch in de rozentuin van het Witte Huis om de menigte te vragen naar huis te gaan. Medewerkers hadden een verklaring voorbereid, met onder meer de zin "Ik vraag jullie om het gebied rond het Capitool te verlaten en rustig naar huis te gaan". Maar hij koos ervoor om zijn eigen tekst te volgen. De "emotioneel uitgeputte" medewerkers van het Witte Huis beslisten om het bij één opname te houden. Trump tweette die avond nog een laatste keer, en in die tweet leek hij het geweld te vergoelijken. Hij schreef dat "deze dingen gebeuren" bij een verkiezing die gestolen wordt".  

Tegelijkertijd werd een video gemaakt die Trump de volgende dag op Twitter zou zetten. Maar die video kwam er niet zonder slag of stoot. Er was een tekst voorbereid, maar Trump weigerde die voor te lezen. Ondanks aansporingen van dochter Ivanka buiten beeld om het script te volgen. Dat blijkt uit opnames die tijdens de hoorzitting afgespeeld zijn. In de tekst stond onder meer "de verkiezingen zijn voorbij". "Ik wil dat niet zeggen", zegt Trump. "Ik wil alleen zeggen dat het Congres de resultaten vastgesteld heeft." Hij weigerde ook te zeggen dat de relschoppers de wet overtreden hadden. "Dat kan ik niet zeggen."

"Wat u vandaag gehoord hebt, is even ontnuchterend als duidelijk", zegt het Republikeinse commissielid Adam Kizinger. Donald Trump negeerde de smeekbedes van zijn medewerkers en familie. Maar "het waren zijn supporters die het Capitool aanvielen en hij was de enige die tot hen kon doordringen." Trump heeft zijn eed en zijn ambt "zeer ernstig geschonden."

Trump veranderde de liefde van zijn aanhangers voor een land in een wapen, zegt het Republikeinse commissielid Liz Cheney. "De dam is aan het breken. Donald Trump maakte een doelbewuste keuze om zijn eed te schenden. Elke Amerikaan moet zich dit afvragen: kan een president die bereid is de keuzes te maken die Donald Trump maakte op 6 januari, ooit opnieuw vertrouwd worden in eender welke machtspositie in ons land?"

"Trump baande een weg van wetteloosheid en corruptie tijdens de aanval", zegt de Democratische commissievoorzitter Bennie Thompson. "In de afgelopen anderhalve maand heeft de commissie een verhaal verteld van een president die er alles aan gedaan heeft om een verkiezing ongedaan te maken. Hij loog, hij pestte, hij verraadde zijn eed. Hij probeerde onze democratische instellingen te vernietigen."

Het was normaal gezien de laatste bijeenkomst van de commissie, maar in september zullen er nog nieuwe hoorzittingen volgen. Er komen nog steeds nieuwe getuigenissen en informatie binnen, klinkt het. De commissie kan zelf geen gerechtelijke stappen ondernemen, maar het ministerie van Justitie kan dat wel en volgt het parlementaire onderzoek.