Energiespecialist: ‘De EU botst op de limieten van haar eigen sanctiebeleid’

Wat ligt er dinsdag op tafel in Brussel?

“De EU-lidstaten moeten zich uitspreken over een plan om gedurende acht maanden 15 procent minder gas te verbruiken. De Europese Commissie dringt daar op aan omdat Europa in de problemen dreigt te komen als Rusland deze winter de gaskraan dichtdraait. Enkel als het een milde winter wordt, zouden we er geraken. Maar dat kan niemand voorspellen. We moeten dus zorgen dat de gasvoorraden tegen de start van de winter zo vol mogelijk zitten en dat we kritisch omgaan met ons verbruik.”

“De beslissing ligt erg gevoelig. Aanvankelijk zou er een vrijwillige inspanning worden gevraagd, maar dat kan overgaan in een verplichting als er ernstige tekorten dreigen. Niet iedereen ziet dat zitten.”

Waarom willen sommige landen niet mee?

“Een aantal zuidelijk lidstaten, zoals Spanje en Portugal, zijn totaal niet afhankelijk van Russisch gas. Bovendien is het aardgasnetwerk tussen Spanje en Frankrijk zo beperkt dat ze onmogelijk gas kunnen uitvoeren naar landen zoals Duitsland. Ze vragen zich af waarom zij ‘gestraft’ moeten worden voor de keuzes van andere landen, die er jarenlang bewust voor kozen om goedkoop gas af te nemen van Rusland.”

“De kern van het probleem is het gebrek aan een eengemaakte energiemarkt. Hoewel de EU ooit begon als de Gemeenschap voor Kolen en Staal, maakt ieder land zijn eigen energiekeuzes. Daardoor beginnen landen naar elkaar te wijzen. Herinner u de moeilijke beslissing over de olieboycot tegen Rusland. Hongarije lag toen heel lang dwars.”

Sommigen zien dit als een machtsgreep van de Commissie. Klopt dat?

“Het is vooral een poging om de inspanningen van landen beter te coördineren. Maar de Commissie probeert wel al jaren om haar eigen energiebeleid door te duwen. Voor commissievoorzitter Ursula Von der Leyen wordt dit dus een test.”

Is een compromis mogelijk?

“Het zou me niets verbazen als de verplichting er niet door geraakt op deze top. Mogelijk krijgen bepaalde landen die zich hevig verzetten of zwaar afhankelijk zijn van gas een uitzondering, zoals we zagen bij het olie-embargo tegen Rusland. Een vrijwillige vermindering van het gasverbruik van 15 procent zit er wel in. Veel lidstaten zijn hier al volop mee bezig door hun burgers te sensibiliseren en bedrijven geld te geven om minder gas te consumeren.

Het wordt een donkere winter voor Europa, voorspellen specialisten.

“Je voelt dat de EU nu echt op de limieten van haar sanctiebeleid tegen Rusland botst. In tegenstelling tot steenkool en olie hebben we dat gas écht nog nodig. Als Rusland de gaskraan dichtdraait, hebben we een groot probleem. De grenzen zijn stilaan bereikt.”

“De Europese samenwerking zal zwaar op de proef worden gesteld. Zeker als een land zoals Duitsland in de problemen komt en moet gaan aankloppen bij de buren. De vraag zal dan zijn of landen zoals België, Nederland of Polen hulp bieden, en tegen welke prijs. De regeringen moeten rekening houden met de impact op hun economie, maar ook die op de levensstijl van hun burgers. Dat is lastig. Het wordt een zware test voor de solidariteit.”

Hadden we deze situatie kunnen vermijden?

“Niet helemaal, maar we hadden ze wel kunnen verzachten. Door meer te investeren in een sterk energienetwerk, onder andere. Ooit lagen er plannen op tafel voor een gaspijpleiding tussen Frankrijk en Spanje, maar die werd commercieel niet interessant geacht omdat we al dat goedkoop gas uit Rusland hadden. Daar heeft de EU nu spijt van. Ook de overstap naar hernieuwbare energie had veel sneller gekund. Dan waren we nu minder afhankelijk geweest van andere landen. Veel van onze lng (vloeibaar gas, ADB) komt bijvoorbeeld uit Qatar of de Verenigde Staten. Dat maakt ons kwetsbaar, niet alleen politiek. In Texas ligt er nu een grote lng-centrale stil door de doortocht van een orkaan.”

Bestaat er een oplossing op korte termijn?

“Op dit moment wordt er volop naar alternatieven voor het Russische gas gezocht. Vorige week ondertekende de EU nog een akkoord met Azerbeidzjan om de import van gas de komende jaren te verdubbelen. Noorwegen zal ook iets meer gas leveren via de onderzeese pijpleidingen. Duitsland gaat drie nieuwe lng-terminals bouwen, maar dat is niet evident. Landen zoals Qatar en de Verenigde Staten zullen eerst hun capaciteit om gas om te zetten naar vloeibaar gas moeten verhogen. Ook de capaciteit om de lng te importeren met boten moet omhoog. Daarna moet dat vloeibaar gas ook weer in gasvorm worden omgezet.”

De EU wil tegen 2050 klimaatneutraal worden. Is dat nog realistisch, nu de gas- en kolencentrales op volle toeren draaien?

“Het wordt moeilijk. Als we vandaag in een gascentrale investeren, dan is die binnen twintig à dertig jaar nog steeds in gebruik. De investeringen slorpen geld op dat anders naar hernieuwbare energie zou gaan. Normaal zouden we nu fors moeten investeren in de isolatie van woningen en in de bouw van windmolen- en zonneparken. Is dat jammer? Ja, maar ook begrijpelijk. We gaan een winter tegemoet met grote zorgen over onze energiebevoorrading. We hebben nu oplossingen op korte termijn nodig.”