Taiwan trekt altijd aan het kortste eind, of Nancy Pelosi het land nu wel of niet bezoekt

Waarom wil Nancy Pelosi naar Taiwan?

Zo’n bezoek bekroont de carrière van deze 82-jarige Democraat, die zich met kritiek op de Chinese eenpartijstaat verzekerde van de loyaliteit van haar Amerikaans-Aziatische achterban. Nadat onder de regering-Trump het taboe op bezoeken aan Taiwan door Amerikaanse hoogwaardigheidsbekleders verdween, wilde Pelosi in april al naar Taiwan om het eiland te steunen. 

Peking beschouwt Taiwan als eigen grondgebied, dat desnoods met militaire middelen onder Chinees bestuur moet worden gebracht.

Destijds reageerde Peking zo furieus dat het Washington prima uitkwam dat een covid-infectie Pelosi aan huis kluisterde. Al is niets officieel bevestigd, begin augustus gaat Pelosi naar Japan, Singapore, Indonesië en Maleisië, met een mogelijke tussenstop in Taiwan.  

Waarom krijgt Washington koudwatervrees?

Zowel het Pentagon als nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan zien ‘ongekend’ risico op onvoorspelbare militaire Chinese tegenacties. In de woorden van Pelosi: “Defensie is bang dat ze ons vliegtuig neerhalen of zoiets.”

Peking briest altijd bij buitenlandse bemoeienis met Taiwan, maar de timing en positie van Pelosi vormen een explosieve combinatie. Pelosi is tweede in lijn voor de opvolging indien Biden zou uitvallen. Dat vindt Peking akelig dicht bij een semipresidentiële status. Vandaar dat China ook furieus was toen Newt Gingrich in 1997 als eerste voorzitter van het Huis van Afgevaardigden Taiwan aandeed. Het hielp dat Gingrich eerst het Chinese vasteland bezocht en China, destijds veel zwakker, uit was op betere relaties met de VS.

Die tijd is voorbij. Het Chinese leger nadert volgens Amerikaanse en Taiwanese defensieanalisten het moment dat het genoeg in huis heeft om Taiwan militair te overweldigen, voordat Amerikaanse hulp ter plekke is.

Met de relaties met Washington op een historisch dieptepunt en gesterkt door vriendschap met Rusland die ook voorziet in militaire samenwerking, is de verleiding daadwerkelijk iets te groot voor de Chinese president Xi Jinping. Hij moet rekening houden met hardliners in het leger en de communistische partij. Gezien de derde termijn die Xi dit najaar wil binnenslepen, kan hij zich geen seconde van zwakte veroorloven. 

Vandaar dat de populistische staatskrant Global Times erop speculeert dat de Chinese luchtmacht Pelosi’s vliegtuig zal ‘escorteren’, zeker als ze met een militair toestel reist. Dit dreigement gaat gepaard met ernstige waarschuwingen via Chinese ‘privékanalen’, zoals de Britse zakenkrant Financial Times meldde. Als die worden ingezet is het Peking ernst; dat maakt meer indruk in Washington dan oorlogszuchtige retoriek. 

Wat nu?

Biden kan Pelosi moeilijk thuishouden, maar staatsrechtelijke subtiliteiten over hun rolverdeling zijn aan Peking niet besteed. In Chinese ogen is dit de zoveelste provocatie door de VS. Onder Trump begon Washington te morrelen aan het diplomatieke raamwerk dat spanningen rond Taiwan decennia lang in goede banen leidde. 

Voor China is het één-Chinabeleid heilig. De VS erkennen Peking als de wettige Chinese regering en nemen kennis van Chinese aanspraken op Taiwan, zonder daarmee in te stemmen. Een sloot diplomatieke afspraken regelt de informele relaties tussen Washington en Taipei verder. Dat raamwerk vertoont slijtage, net als de traditionele strategische Amerikaanse dubbelzinnigheid of Washington zich daadwerkelijk in een oorlog stort als China Taiwan aanvalt. Biden heeft meerdere keren gezegd Taiwan te verdedigen.

Is er een uitweg uit deze crisis?

Niet echt. Beide partijen voelen zich gedwongen hun vastberadenheid in de Straat van Taiwan te laten zien. Militaire oefeningen vormen een grimmig decor: terwijl de Taiwanese bevolking de snelste weg naar de schuilkelders leert, doet China mee aan een gigantische internationale Russische oefening waar legeronderdelen van 37 landen het tegen elkaar opnemen. 

Het enige lichtpuntje is een belafspraak tussen Biden en Xi later deze week. Xi doet inzake Taiwan geen concessies, maar Biden zou Xi kunnen geruststellen. Bijvoorbeeld door te herhalen dat hij niet uit is op een onafhankelijk Taiwan.

De kans op succes is gering, want Biden heeft last van luidruchtige bemoeienis door Republikeinse haviken. Die dringen luidkeels aan op het aanknopen van diplomatieke betrekkingen met Taiwan, de laatste nagel aan de doodskist van het één-Chinabeleid. Mike Pompeo, die eerder dit jaar als voormalige minister van Buitenlandse Zaken Taipei bezocht en nu aast op het presidentschap in 2024, gooit olie op het vuur door op Twitter Pelosi aan te bieden samen naar Taiwan te vliegen.  

Wie trekt aan het kortste eind?

Alle draaiboeken pakken slecht uit voor Taiwan. Het onrealistische scenario is dat de VS de dreiging overdrijven, omdat Biden betere verhoudingen met China stelt boven solidariteit aan Taiwan. Geen fijn vooruitzicht voor Taiwan. 

Zet Pelosi haar bezoek door, dan reageert Peking zich af op Taiwan. Bijvoorbeeld door de vechtlust van het Volksbevrijdingsleger te testen met militaire oefeningen, zoals amfibielandingen in de buurt van de Taiwanese eilandjes vlak voor de Chinese kust.

Een afzegging van Pelosi maakt andere Taiwan-vriendelijke politici zo zenuwachtig dat ze niet meer naar het eiland durven. Dan zinkt Taiwan dieper dan ooit terug in het internationale isolement. Peking weet dan bovendien nog beter met welke druk het Amerikaanse Taiwanbeleid te beïnvloeden is.