Filipino’s zijn weg en dag later worden al Turken overgevlogen: “De mensenhandel gaat gewoon voort”

Deze week kwam per toeval aan het licht dat er op de grote bouwwerf van Borealis in de Antwerpse haven 55 mensen - Bengalen en Filipijnen - tewerk zijn gesteld. Zij zouden van aannemer IREM-Ponticelli zes dagen per week aan de slag moeten voor 650 euro per maand. Het zou in ons land echter maar het topje van de ijsberg zijn. Volgens cijfers zouden er in België 23.000 arbeiders in een moderne vorm van slavernij aan het werk zijn.

Er loopt nu een gerechtelijk onderzoek en de arbeiders worden momenteel ondervraagd. Maar ondertussen draait de bouwwerf gewoon voort. Om de Bengalen en Filipino’s te vervangen, heeft IREM-Ponticelli een heel team Turkse arbeiders overgevlogen. Zij gaan binnenkort aan de slag, maar hadden tot dinsdag nog geen contract gezien.

LEES OOK. Zes dagen werken per week, aan drie euro per uur. 55 stielmannen werden compleet uitgebuit in haven van Antwerpen: “We wisten dat het kon. Maar dat er in één keer zó veel zouden zijn...”

Gianni De Vlaminck van ABVV Bouw zegt verontwaardigd te zijn over de toestanden. “De mensenhandel gaat gewoon voort, maar dan nu met Turkse arbeiders. Ik snap het niet. Ik ga ervan uit dat de sociale inspectie het deze keer wel spontaan zal controleren”. De Vlaminck refereert aan de massafraude die eerder toevallig aan het licht is gekomen, door een Oekraïense werknemer die bij een gewezen arbeidsauditeur verbleef. Terwijl dat het werk zou moeten zijn van de inspectiediensten, maar die zijn onderbemand, stelt de socialistische vakbond vast. Naar aanleiding van de school die vorig jaar in Antwerpen instortte, beloofde de regering extra inspecteurs, maar die zijn er nog altijd niet, zegt De Vlaminck.

Dat de werken bij Borealis nog altijd doorgaan, verbaast de vakbonden dus. Maar volgens advocaat Jan Buelens, gespecialiseerd in arbeidsrecht, gebeurt het weinig of niet dat een werf op slot gaat. “Het kan in theorie wel, maar in de praktijk gebeurt dat enkel bij onveilige omstandigheden en wanneer er systematische en herhaaldelijke inbreuken worden vastgesteld, zoals bij PostNL. Wanneer Borealis de nodige documenten kan voorleggen, gaan de werken weer voort”, klinkt het.

Ze verdienen hun loon terug

Ondertussen neemt de regering zich inderdaad voor om meer inspecteurs aan te stellen, liet minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) weten. Het regeerakkoord schuift de strijd tegen sociale dumping en sociale fraude ook als een prioriteit naar voren. Minister van Werk Pierre-Yves Dermagne is zinnens om naast de al geplande aanwervingen nog een extra inspanning te doen. Er is sprake van 58 bijkomende inspecteurs. De PS-vicepremier wil de vraag in oktober op de regeringstafel leggen, maar wijst er nu al op dat de maatregel niet noodzakelijk extra geld kost, aangezien de inspecteurs hun loon terugverdienen.

LEES OOK.Chemiebedrijf Borealis wuift beschuldigingen van mensenhandel weg en wijst aannemer aan als schuldige

Bedoeling is dat er ook bij de federale gerechtelijke politie 40 extra speurders komen die specifiek in mensenhandel en mensensmokkel zijn gespecialiseerd. Dat is naar verluidt ook echt nodig, aangezien sociale inspecteur soms worden afgedreigd en bedreigd. En dan is het nodig om bijstand te krijgen van de politie.

Van Quickenborne maakt ook werk van een nieuw centraal meldpunt voor slachtoffers van mensenhandel. Maar daar gelooft de vakbond niet in. “Er bestaat al een meldpunt. En daar komen enkel klachten van huis-, tuin- en keukeninbreuken terecht. Uitgebuite werknemers die de taal niet spreken en in een zwakke positie zitten, zullen er geen gebruik van maken. Dat helpt niet”, zegt De Vlaminck.

Meer inspecteurs helpt wel, zegt ook Patrick Vandenberghe, voorzitter van ACV Bie. Ook hij is verontwaardigd dat de werf nu met andere arbeiders gewoon voort draait. “Daarom zijn er grote en meer controles nodig, zodat de pakkans vergroot en er een afschrikkend effect is. De uitbuiting van mensen en de maffieuze netwerken die mondiaal worden georganiseerd moeten stoppen. België en Europa moeten dit een halt toeroepen”.

Volgens Vandenberghe beginnen de werknemers van steeds verder te komen. Tot voor kort ging het vooral om Oekraïeners die via Polen naar hier kwamen. Of Moldaviërs. Ondertussen gaat het om Turken, Bengalen, Indiërs en Filipijnen. “Er worden ook bilaterale akkoorden afgesloten met die landen, zoals Nepal en de Filipijnen”, stelt de voorzitter van ACV BIE.

Grote fraude

Europa laat die zogenaamde detachering toe, waardoor lidstaten werknemers uit derde landen kunnen aantrekken. Ook in ons land. De arbeiders betalen wel sociale zekerheid in hun land van herkomst, maar krijgen hier wel een Belgische minimumloon. Dat zou tussen de 12 en 15 euro per uur moeten zijn. “Maar het probleem is dat die mensen vaak het minimumloon van hun land van herkomst krijgen. Het is illegaal, maar het is moeilijk te traceren,” zegt Piet Van den Bergh van de ACV-studiedienst.

Een ander probleem is dat elke EU-lidstaat mag beslissen met welke derde landen het wil samenwerken. En dat land mag dan in heel de EU met die werknemers aan de slag gaan. “Daar zit de grote fraude,” benadrukt Van den Bergh.

Al wetsvoorstel klaar

Maar het ACV én advocaat Buelens wijzen op nog een ander probleem: dat van het falende systeem van de hoofdelijke aansprakelijkheid van de hoofdaannemer. In principe is die aansprakelijk voor alles wat onderaan de ladder - en dus met andere onderaannemers - fout loopt. Maar in de praktijk werkt het systeem gewoon niet. “Omdat België de Europese regelgeving wel op een zeer minimalistische manier heeft ingevuld”, zegt Piet Van den Bergh. Jan Buelens bevestigt: “Die aansprakelijkheid geldt eigenlijk alleen wanneer er werknemers bij betrokken zijn die geen contract of verblijfsvergunning hebben, maar dat is meestal wel het geval. En zelfs wanneer er problemen zijn, moet de sociale inspectie de aannemer aanschrijven, en die moet pas twee weken later in orde zijn, maar tegen dan is het meestal al te laat. Die aansprakelijkheid geldt dus enkel voor de toekomst en niet voor het verleden. Die zou te allen tijde moeten gelden, waardoor de hoofdaannemer en de opdrachtgever geresponsabiliseerd worden”, zegt de advocaat.

PVDA-fractieleidster in de Kamer Sofie Merckx kondigde woensdag al aan een wetsvoorstel in te dienen om de Europese regelgeving wel strenger in te vullen. Ze wil dat de hoofdaannemer altijd verantwoordelijk is voor de volledige betaling van de lonen van de werknemers, ongeacht hoeveel onderaannemers er zijn en ongeacht de sector. “De bedrijven die de opdracht geven, moeten verantwoordelijk zijn voor de hele keten van onderaannemers die op hun terreinen werken. We moeten een einde maken aan de huidige situatie waarbij sommige grote bedrijven zich verschuilen achter de veelheid van onderaannemingen om hun verantwoordelijkheid op het vlak van lonen en arbeidsvoorwaarden te ontlopen”, zegt Merckx

Maffieuze praktijken

Volgens de bonden worden er vaak tijdelijke vennootschappen opgericht. En wanneer er iets fout loopt, gaan die al snel failliet. En dan wordt de verantwoordelijkheid meestal dus niet meer hogerop gezocht. “De maffieuze praktijken die meestal een paar treden hoger op de ladder worden georganiseerd, komen dan niet meer in beeld”, zegt Patrick Vandenberghe.

De vakbonden vinden alvast dat ook de rol van de opdrachthouder, in dit dossier Borealis, moet worden bekeken. ABVV en ACV riepen daarom dinsdag alvast een bijzondere ondernemingsraad samen. Maar antwoorden kregen ze daar volgens Geertje Troch (ACV) nog niet.