Turkije rekent op snelle hervatting graantransport via Zwarte Zee, maar aan obstakels geen gebrek

In Istanbul opende woensdag een gezamenlijk coördinatiecentrum, van waaruit twintig functionarissen van de Verenigde Naties, Turkije, Rusland en Oekraïne de export van Oekraïens graan via de Zwarte Zee mogelijk moeten maken. Volgens de Turkse minister van Defensie Hulusi Akar, die bij de opening aanwezig was, zijn de voorbereidingen voor de eerste scheepsladingen in volle gang.

Rusland en Oekraïne sloten vorige week onder begeleiding van Turkije en de VN een akkoord over de export van de 25 miljoen kilo graan in Oekraïense silo’s. Vanuit de havens van Odessa, Tsjornomorsk en Joezjne mogen vrachtschepen onder begeleiding van een Oekraïense escorte koers zetten richting Istanbul. Daar wordt gecontroleerd of de inkomende en uitgaande schepen niet stiekem wapens vervoeren.

Anonieme Turkse functionarissen die betrokken zijn bij het project waren woensdag optimistisch over de vooruitzichten. “Het zal niet meer dan een paar dagen kosten”, vertelde een van hen aan persbureau Reuters. “Het lijkt erop dat deze week het eerste graan ingeladen zal worden en export vanuit Oekraïne zal plaatsvinden.” Haast is volgens de Turkse minister Akar geboden, vanwege de snel stijgende voedselprijzen overal ter wereld: “De mensen die hier werken, zijn zich ervan bewust dat de ogen van de wereld op hen gericht zijn.”

Mijnenveld

Toch is nog niet alles en iedereen klaar voor de eerste graantransporten. Zo zou het nog niet duidelijk zijn waar in Istanbul de schepen kunnen aanmeren voor inspectie. Daarnaast is er nog het probleem van de zeemijnen, die Oekraïne aan het begin van de oorlog langs de kust plaatste om een amfibische landing door het Russische leger te voorkomen. Volgens de anonieme Turkse functionaris zijn inmiddels routes uitgestippeld waarlangs de scheepskaravanen kunnen varen om die mijnen te ontwijken. Maar de Oekraïense marine meldde woensdag dat haar specialisten nog druk bezig zijn om de veiligste vaarwegen te vinden.

“Veilige zeevaart was, is en zal het allerbelangrijkste zijn”, zei de Oekraïense kapitein Roman Hontsjarenko, het hoofd van de marineafdeling die zich met de vaarroutes bezighoudt. Geruststellende woorden, maar de eigenaren van vrachtschepen kopen er weinig voor. “We moeten hard aan het werk om in detail te begrijpen hoe dit praktisch gaat werken”, zegt Guy Platten, secretaris-generaal van de International Chamber of Shipping, de belangenorganisatie voor zo’n 80 procent van alle handel die per zee verloopt.

“Kunnen we de veiligheid van de bemanning garanderen? En wat gaat er gebeuren met de mijnen en mijnenvelden? Er is op dit moment nog een hoop onzeker en onduidelijk”, aldus Platten. Verzekeraars van het internationale scheepsverkeer laten tot nu toe niets los over wat het zal kosten om het transport door oorlogsgebied te verzekeren, en of ze dat überhaupt aandurven. Zonder verzekering is het onwaarschijnlijk dat de eigenaren van vrachtschepen hun schepen en het leven van de bemanning in de waagschaal zullen stellen.

Broos vertrouwen

Daarnaast is het vertrouwen tussen Rusland enerzijds en Oekraïne en zijn westerse partners anderzijds nog broos. Onderdeel van het akkoord is dat westerse landen de sancties opheffen die de Russische agrarische industrie direct of indirect raken. Met name beperkingen opgelegd aan de Russische scheepvaart, verzekeraars en banken maken de export van landbouwproducten uit Rusland moeilijk. De Russische onderminister van Buitenlandse Zaken Andrej Roedenko waarschuwde woensdag dat de overeenkomst zou kunnen vervallen als het Westen die sancties niet snel opheft.

Ook aan Oekraïense zijde is er nog veel argwaan. Enkele uren na het sluiten van het akkoord vrijdag voerde het Russische leger een raketaanval uit op de haven van Odessa, van waaruit een groot deel van het graan verscheept zou moeten worden. De Oekraïense minister van Infrastructuur Oleksandr Koebrakov kondigde woensdag aan dat als die aanvallen doorzetten, Oekraïne zal overstappen op “Plan B, wat we voorheen ook al deden. Dan gebruiken we de havens aan de Donau en de spoorwegen om zo veel graan als mogelijk te vervoeren.”