"Het beste van kopen én huren": wat is coöperatief wonen, het woonmodel dat Vlaanderen wil stimuleren?

"Coöperatief wonen is eigenlijk iets tussen huren en kopen in", zegt Karel Lootens van Wooncoop, een Gentse wooncoöperatieve die vijf jaar geleden pionier was op vlak van coöperatief wonen in Vlaanderen. "Het is een manier om als groep op zoek te gaan naar woningen die voor ieder apart niet haalbaar zijn."

Centraal bij coöperatief wonen staat, zoals de naam het al zegt, de coöperatie. Bewoners investeren niet rechtstreeks in een woning, maar verwerven een aandeel, waardoor ze mee eigenaar worden van een coöperatieve vennootschap of van bijvoorbeeld een volledig appartementsgebouw.

In ruil voor dat aandeel krijgen ze een levenslang "woonrecht": tegen een bepaalde maandelijkse bijdrage kunnen ze intrek nemen in een woning van de coöperatie. Daarbij worden de lasten verdeeld. Wie financieel krap zit, koopt minder aandelen, maar betaalt meer maandelijkse kosten. Wie meer kapitaal kan inbrengen, krijgt een korting op de maandelijkse som.

Kortom, eenvoudig gesteld: de wooncoöperatie verzamelt een hoeveelheid geld en voorziet daarmee woningen, die dan gehuurd kunnen worden door al wie bijgedragen heeft. In die zin betalen de coöperanten eigenlijk een soort huur aan zichzelf. Ze zijn nooit eigenaar van de woning, maar krijgen wel inspraak in het beleid en het beheer van de coöperatie. Die volgt tegen een commissie de hele ontwikkeling en het onderhoud van het project op.

"Het is geen hocus pocus-formule", verduidelijkt Lootens. "Coöperatief wonen is vandaag niet per se goedkoper. De baksteen moet natuurlijk betaald worden. Maar gezien je niet meer echt koopt of verkoopt, vallen er wel een aantal kosten weg die je anders bij een eigenaarswissel wel hebt. Denk aan notariskosten, registratierechten, kosten voor immokantoren..."

"Daarnaast is het doel vooral ook om wonen financieel mogelijk te maken vanuit de groep. Als je vandaag een huis wil kopen, moet je toch al snel 50.000 tot 60.000 euro minimaal als inbreng hebben. Bij coöperatief wonen kijken we welke som je samen nodig hebt en maken we op basis daarvan voor ieder een persoonlijke, eerlijke deal. Zo gebruiken we de macht van het getal."

En dat heeft ook nog andere voordelen volgens Lootens. "Het zorgt voor een grotere diversiteit in een bepaalde wijk of appartementsblok. Je krijgt een goede sociale mix: huishoudens met hogere en lagere inkomens leven samen. En ook milieudoelstellingen kunnen makkelijker gehaald worden doordat de kosten gedeeld worden."

Wonen gaat doorgaans over veel geld. Heb je dan geen goede afspraken nodig, om te vermijden dat het misloopt? "Dit is niet iets dat je regelt met tien vrienden zonder dat er een structuur achter zit. Het voordeel aan coöperatief wonen is dat je een relatie neemt als bewoner en als aandeelhouder met een coöperatie die dat allemaal regelt", benadrukt Lootens.

"Daarbij zijn de regels en afspraken heel duidelijk op voorhand vastgelegd. De coöperatie werkt een systeem uit waarbij iedereen naargelang zijn financiële inbreng een korting krijgt op de maandelijkse woonlast. Die inbreng kan veranderen doorheen de tijd, maar de deal is wel heel duidelijk. Zo combineert coöperatief wonen het beste van kopen én huren", aldus Lootens.

Toch zijn er ook kanttekeningen. Want hoe eenvoudig kan je uit zo'n coöperatie stappen? "Als je dit op kleinere schaal doet, is dat moeilijker", denkt Lootens, die met Wooncoop zelf een 400-tal woonunits beheert over heel Vlaanderen. "Door onze schaalgrootte bekijken wij alles over het geheel van projecten heen. Zo kan je bij wel makkelijker in- en uitstappen zonder dat de coöperatie daar grote financiële last van ondervindt."

"Laat ons eerlijk zijn: dit zal niet de norm worden", is Lootens realistisch. "In ons land word je met een baksteen in de maag geboren. Alleen zien we de laatste jaren wel dat er duidelijk nood is aan iets anders dan het klassieke huur- en koopmodel. Coöperatief wonen biedt daarvoor een oplossing."

In Zwitserland en Duitsland bestaat coöperatief wonen al langer en is het vrij populair. "In sommige landen zien we projecten die via coöperatief wonen tot dertig procent van de woonmarkt opnemen. Bij ons is dat nog marginaal, met enkele procentjes", zegt Lootens.

Toch groeit het ook bij ons. Wooncoop was zelf de pionier, vijf jaar geleden. Ondertussen zijn er al 27 coöperatieve woonprojecten in Vlaanderen. Met vijf proefprojecten in Deurne, Gent, Lier, Kampenhout en Zedelgem wil Vlaams minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA) dat nu verder stimuleren.

"Wij zijn heel blij met deze ondersteuning, al is het voor ons wel belangrijk dat het initiatief bij de burgers blijft", zegt Lootens. "Maar het is nieuw voor iedereen en we merken dat het nog veel uitleg vraagt. Een initiatief als dit kan de drempel alleen maar verlagen."