‘Met zijn zogenoemde ‘nazitoespraak’ leidt Orbán doelbewust de aandacht af van problemen in Hongarije’

Orbáns persoonlijk adviseur Zsusza Hegedüs vergeleek de uitspraken van de premier met die van Hitlers propagandaminister Goebbels. Over welke toespraak gaat het precies?

“Orbán was dit weekend in de Roemeense regio Transsylvanië, waar ruim een miljoen Hongaren wonen. Die groep is altijd belangrijk geweest voor Orbán. Ieder jaar is er een bijeenkomst, ooit bedoeld om Hongaren in Hongarije en Hongaren in Roemenië dichterbij elkaar te brengen maar tegenwoordig is het vooral een ideologisch evenement van Orbáns partij Fidesz. Hij gebruikt het vaker als podium voor harde uitspraken.”

“De speech was lang, bijna een uur. Het ging over Oekraïne, sancties, het christendom en migratie. En over dat laatste gaat het nu. Orbán zei letterlijk: ‘Wij (de Hongaren red.) zijn bereid om onderling te mengen maar we willen geen volken van gemengde soort worden.”

“Orbán verwijst in zijn toespraak onomwonden naar de ‘Grote Vervanging’: een van oorsprong Franse extreemrechtse complottheorie, waarbij internationale krachten samenspannen om Europeanen te vervangen door voornamelijk islamitische inwoners. Aan zulke uitspraken zelf valt niks te nuanceren, maar ze zijn allesbehalve nieuw. Orbán heeft het zelfs al sinds 2015 over deze theorie, toen hij felle uitspraken over migratie steeds vaker tot belangrijk onderdeel van zijn toespraken maakte. Het is zeker geen slip of the tongue. Zijn woordkeus is wel extremer dan in het verleden.” 

Waarom zijn dit soort uitspraken al zo lang vast onderdeel van Orbáns repertoire?

“Orbán is meer een cynicus dan een ideoloog, zijn wereldbeeld hangt van allerlei losse theorieën aan elkaar, die hij naar believen inzet. Hij laat gevoelige onderwerpen rusten als het slecht uitkomt, maar hij weet ook heel goed hoe hij commotie kan veroorzaken wanneer hij dat nodig heeft. Hij gebruikt dit als een politiek instrument.” 

“Een Hongaarse oppositiepoliticus zei het mooi: deze uitspraak is als een hondenspeeltje dat Orbán gooit en iedereen die het niet met hem eens is rent er achteraan. En daardoor is de aandacht afgeleid van alle grote problemen waar Orbán nu mee kampt. Als het hierover gaat, heeft niemand het over de financiële problemen in Hongarije of de energiecrisis. Dat maakt zijn uitspraken niet minder verwerpelijk. Maar je moet altijd goed opletten wat Orbán nog meer doet.” 

“Dat rookgordijn is een beproefde tactiek van Orbán. Vorige zomer was er bijvoorbeeld de anti-lhbti-wet. Die werd tegelijk met twee andere wetten ingevoerd: ook de kieswet werd aangepast en de definitie van publiek geld veranderde waardoor men EU-geld makkelijker kon wegstoppen. Maar die verdwenen grotendeels uit beeld.” 

Orbáns uitspraken en tactiek zijn dus niet nieuw. Waarom stapt Hegedüs, die zeker twintig jaar met hem werkte, nu toch op?

“Ze heeft haar eigen ontslagbrief aan Orbán gelekt naar HVG, een groot Hongaars tijdschrift. Ze schrijft dat ze niet meer met een goed geweten zijn adviseur kan blijven. Ze benoemt daarbij ook het leed van haar Joodse familie tijdens de Tweede Wereldoorlog.” 

“Maar haar vertrek kan meerdere redenen hebben. Dinsdagavond gaf ze een interview op de Hongaarse televisie. Ze zei daarin nog iets interessants. Volgens haar zit Hongarije nu in een slechte economische positie omdat Orbán overhoop ligt met Brussel. En dit soort uitspraken helpen niet om de geldkraan van de EU weer open te krijgen.” 

“Haar morele argumenten gaan er trouwens bij sommige progressieve Hongaren niet in, die zeggen: waar was je toen Orbáns partij achter lhbti’ers aanging? Of toen dakloosheid illegaal werd? Je hebt 20 jaar je mond gehouden.” 

Zullen de uitspraken nog politieke gevolgen hebben voor Orbán?

“Orbán heeft de afgelopen jaren zoveel macht naar zich toegetrokken dat het ondenkbaar is dat hij of een minister opstapt na een verkeerde uitspraak. Zij zijn de macht en ze gaan nergens naartoe. Het enige moment waarop hij die macht kan verliezen is tijdens een verkiezing. En die heeft hij pas nog glansrijk gewonnen.” 

“Maar in de peilingen staat Orbáns Fidesz er niet al te best voor. De partij is in twee maanden tijd 12 procentpunt gezakt. Maar met dit soort uitspraken heeft dat dus niet zozeer te maken. Hongaren maken zich druk over inflatie en energieprijzen. En die zorgen zijn juist weer reden voor Orbán zulke uitspraken te doen. Hij hoopt dat hij de aandacht ook in eigen land weer te verleggen.”