Direct naar artikelinhoud
AlbumrecensieBeyoncé

Met ‘Renaissance’ verlegt Beyoncé het perspectief opnieuw ★★★★☆

De albumhoes straalt onoverwinnelijkheid uit. De schaarsgeklede Beyoncé op een zilveren paard knipoogt niet alleen naar discokitsch en de queerscene maar ook naar de roots van de zangeres.Beeld RV

‘I just wanna touch you, I can feel it through those jeans’, zingt Beyoncé onverwacht hitsig op haar zevende album Renaissance. Yep, voor Queen B draait het anno 2022 om seks en plezier maken. Voeg daar wat Afro-Amerikaans activisme bij en wat krijg je? De partyplaat van het jaar.

Herinnert u zich nog de exquise Saturday Night Live-sketch ‘The Day Beyoncé Turned Black’ die acht jaar geleden viraal potten brak? In die fake filmtrailer beseffen witte Amerikanen plots tot hun afgrijzen dat Beyoncé zwart is nadat ze de videoclip voor haar liedje ‘Formation’ zien, een song die Black Lives Matter en het politiegeweld tegen Afro-Amerikanen aankaart. “They never saw it coming”, aldus een dramatische voice-over, “they had no warning”. De hysterie en de rellen die volgen zijn hilarisch. “It was the day that shook the whole white world” klinkt het.

Het zegt veel over de mainstreamperceptie van Beyoncé die tot dan als een kuise compromisfiguur in de popindustrie gold: zwart genoeg voor funky feestjes en romantische r&b maar nooit vulgair of uitgesproken politiek, laat staan afrocentrisch. De doorsnee witte muziekconsument was mee.

Wel, de tijden zijn veranderd. Renaissance, Beyoncés zevende album, trekt voluit de zwarte kaart. Ze zingt en rapt er likkebaardend over seks op stomende house en disco, diepgonzende hiphop en opzwepende afrobeats. Tussendoor suggereren samples van zwarte cultuuriconen een sociopolitiek bewustzijn. Het is een voortzetting van een Afro-Amerikaans gekleurd narratief dat in 2016 ingang vond op de plaat Lemonade en aan kracht won op latere projecten zoals The Carters en Beyoncés Lion King-soundtrack waar ze samenwerkte met Nigeriaanse popsterren.

Beyoncé voelt zich uitstekend in haar vel – hoe zou u zelf zijn? – en iedereen mag het weten. In ‘Cozy’, een nummer over zelfaanvaarding, zingt ze “I been thick, been fine, still a ten, still here, that’s all me / Black like love too deep / Dance to the soles of my feet”, zij aan zij met een sample van de zwarte lgbtq+-activiste TS Madison die “I’m dark brown / dark skin / light skin / beige / Fluorescent beige / Bitch, I’m black” scandeert. In ‘Alien Superstar’ is het dan weer ene Barbara Ann Teer, oprichtster van het Harlem National Black Theatre, die self-empowerment predikt. Op die manier sluit Beyoncé aan bij een jonge r&b-garde die zelfontplooiing en body positivity centraal stelt, met Lizzo en Megan Thee Stallion voorop.

Safe Space

Ook de albumhoes straalt onoverwinnelijkheid uit. De schaarsgeklede Beyoncé op een zilveren paard knipoogt niet alleen naar discokitsch en de queerscene maar ook naar de roots van de zangeres. Ze groeide op in Houston, Texas te midden van een Afro-Amerikaanse cowboycultuur die werd ondergesneeuwd (of genegeerd) door een witte geschiedschrijving. Haar zus Solange belichtte die subcultuur al op haar plaat en begeleidende kortfilm When I Get Home. In veel folklore of in klassieke mythen symboliseren paarden bovendien een donkere, primitieve, haast goddelijke kracht – denk aan Pegasus. Ze worden er gezien als nobele, koninklijke dieren. Mooi meegenomen voor iemand die zichzelf Queen B laat noemen.

Los van die symboliek vertolkt Renaissance vooral Beyoncés knaldrang. Ze schreef de muziek tijdens de coronapandemie, “een angstaanjagende tijd voor de wereld”, zo verklaarde ze al in een perstekst, “waar ik mezelf vrij en avontuurlijk wilde voelen terwijl alles tot stilstand was gekomen”. Met Renaissance hoopt de r&b-koningin een safe space te creëren: een plek waar je niet veroordeeld wordt, niet gehinderd door de last van perfectionisme of overanalyse. 

Zo kom je algauw uit bij elektronische dansmuziek en het hedonisme dat met de bijbehorende clubcultuur wordt geassocieerd. Ook de Canadese r&b-ster Drake opteerde op zijn vorige maand verschenen album Honestly, Nevermind vooral voor housebeats in plaats van trage hiphopritmes. Overijverige popsociologen zagen er meteen een hergeboorte of een rehabilitatie van de originele house en techno in, oorspronkelijk zwarte muziekgenres. Alleen vergaten ze dat zwarte elektronische dansmuziek nooit echt is weggeweest. Green Velvet? Felix Da Housecat? Channel Tres? Nou dan.

Met 'Renaissance' hoopt de r&b-koningin een safe space te creëren: een plek waar je niet veroordeeld wordt, niet gehinderd door de last van perfectionisme of overanalyse.Beeld Photo News

Whitewashing

Wat doet Beyoncé op Renaissance dan wél met dat zwarte culturele erfgoed? Ze verlegt het perspectief opnieuw. Door house en techno slim te versmelten met moderne Afrikaanse muziekstijlen zoals gqom en amapiano richt ze de lens resoluut op de zwarte cultuur. Het doet enigszins denken aan de militante Make Techno Black Again-beweging van de Amerikaanse activist DeForrest Brown Jr. die de voorbije jaren van leer trok tegen de gentrificatie en de whitewashing van de elektronische dansmuziek.

Renaissance zou dus weleens activistischer kunnen zijn dan op het eerste gehoor lijkt. Akkoord, het is bovenal een uitstekende, seksueel geladen dansplaat. Beyoncé zingt er fenomenaal, popiconen zoals Grace Jones (op het superbe hoogtepunt ‘Move’!) en Nile Rodgers mogen er schitteren, de retrofuturistische clubbeats van topproducers zoals Skrillex verrassen en de knipoogjes naar klassiekers van Donna Summer en zelfs Right Said Fred zijn amusant.

Verwacht geen slepende ballades of boze songs over relationele perikelen. Been there, done that. Beyoncé wil dansen. Terloops eert ze het belang van de zwarte popcultuur en de queercultuur voor de dancegeschiedenis. En ja, ’t Is lang geleden dat house nog zo sexy klonk. Wedden dat ze navolging krijgt?

‘Renaissance’ is nu uit op Parkwood/Columbia