Oorlog in Oekraïne, dreiging over Taiwan en spanningen in Kosovo: hoe moeten we die conflicten inschatten?

We beginnen in Oekraïne. Maandag kwam er dan eindelijk een lichtpunt: een eerste schip met 26.000 ton graan kon uit de haven van Odessa vertrekken. Het is een kleine eerste stap om de dreigende hongersnood en de hoge voedselprijzen enigszins een halt toe te roepen. 

Het staat in schril contrast met het woelige weekend. Hevige bombardementen weerklonken in de zuidelijke stad Mikolaiv en president Zelenski lanceerde een oproep aan de inwoners van Donetsk om het gebied te verlaten. 

"In de eerste plaats denk ik dat hij (president Volodimir Zelenski, red.) niet wil dat zijn bevolking gaat lijden onder een mogelijke bezetting van de Russen", interpreteert Mart de Kruif de oproep van Zelenski. De Kruif is commandant geweest bij de landmacht in Nederland. "We zien in Marioepol en in Cherson hoe de Russen omgaan en hoe hard ze zijn naar de plaatselijke bevolking."

"Daarnaast wil je natuurlijk ook dat de militairen ter plekke vrijheid van handelen hebben, dat er dus geen burgers zijn op plekken waar je bijvoorbeeld een opstelling wil hebben. En ik denk dat ook speelt dat je je eigen mensen bij je wil houden. In bezet gebied ben je ze immers kwijt."

BEKIJK - de situatie op het terrein in het oosten van Oekraïne:

Ondertussen maken gruwelijke beelden duidelijk hoe het Russische leger omgaat met Oekraïense soldaten. In video's die de Russische militairen zelf filmden, lijken ze een Oekraïense soldaat met een breekmes te castreren om vervolgens de geslachtsdelen naar het hoofd van het slachtoffer te gooien. 

De Kruif is ervan geschrokken. "Je ziet dat met name de Russen structureel geen boodschap hebben aan het recht dat krijgsgevangenen, gewonden en burgers hebben om beschermd te worden in een conflict. Dit in onze beschaafde wereld vind ik als persoon buitengewoon schokkend."

"Absoluut", reageert luitenant-generaal van het Belgische leger Marc Thys. Volgens hem is dit het gevolg van het narratief dat Rusland verspreidt. "Al meer dan een jaar wordt vanuit de Russische politieke wereld een boodschap over de ontmenselijking van het Oekraïense volk naar buiten gebracht. Als zij ontmenselijkt worden, gaan soldaten over tot zulke dingen."

Beide landen zijn hoe dan ook niet klaar om rond de onderhandelingstafel te gaan zitten, denken de Kruif en Thys. De vraag is hoelang Oekraïne het nog volhoudt. "Strijd leveren gaat niet enkel om materieel, het gaat ook over motivatie", weet Thys. "Die hebben zij (het Oekraïense leger, red.) veel meer dan de Russische soldaten. En ten tweede zien we dat de levering van (hoogtechnologisch) militair materieel blijft lopen. "

"Het is een logistieke oorlog geworden", vult de Kruif aan. "Als wij in staat zijn om Oekraïne op een gelijk niveau te brengen met het Russische leger geeft de doorslag wat altijd de doorslag geeft: namelijk het leiderschap en de motivatie van de soldaten." Hij voorspelt dat de oorlog in bepaalde delen van het land "nog vrij lang" kan duren.

Terwijl de oorlog in Oekraïne verder woedt, komt er dreigende taal van China richting de Verenigde Staten. Reden: een mogelijk bezoek van de Amerikaanse parlementsvoorzitter Nancy Pelosi aan Taiwan. Het eiland ziet zichzelf als een soevereine staat, maar Peking beschouwt Taiwan als een opstandige provincie en maakt duidelijk dat Pelosi er niets te zoeken heeft.

De Kruif ziet verschillende gelijkenissen tussen de Chinese president Xi Jinping en Vladimir Poetin. "Wat mijn angst is, is dat zowel Poetin als Jinping presidenten zijn die het gebruik van de militaire macht als een volstrekt legitiem en normaal middel zien om hun nationale belangen veilig te stellen. Wij in het westen kijken daar heel anders naar, wij doen dat pas als laatste."

Toch zal het niet tot een escalatie komen, denkt Thys. "Wat hier vooral van belang is, is dat wij als Europeanen moeten beseffen dat ook onze belangen daar op tafel liggen. Het is voor ons van essentieel veiligheidsbelang dat die aanvoerroutes en die handel met die regio gedreven kan blijven worden."

De Kruif vindt dan ook dat het Westen zich niet zomaar moet laten doen. "We hebben afschrikking ten opzichte van Poetin afgezworen. De prijs van die foute inschatting wordt nu betaald door het Oekraïense volk", stelt hij. "Je moet echt geloven in afschrikking, wat onze westerse wereld 70 jaar veilig heeft gehouden. Ik denk dat dat ten opzichte van China ook geldt. China is er ook bij gebaat om een vrije en open wereldhandel te houden want dat is wel de grondslag voor de groei van China."

"Defensie heeft altijd twee rollen", beaamt Thys. "Allereerst het preventieve, de potentiële tegenstander overtuigen er niet aan te beginnen. En als hij eraan begint, dan is het de verzekering: zien dat het juist afloopt."

De Kruif en Thys volgen daarnaast ook de oplopende spanningen in Kosovo. Net als vorig jaar heeft een discussie rond nummerplaten er oude wonden opengereten. Kosovo riep in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uit van Servië, maar de Serviërs blijven het gebied beschouwen als een afvallige provincie. Kosovaarse nummerplaten die Serviërs verplichten om hun nummerplaat te vervangen als ze naar Kosovo komen, kunnen niet door de beugel en worden beantwoord met wegblokkades.

De Kruif heeft nog een duidelijke herinnering van zijn tijd in Kosovo. "Wat mij als jonge officier schokte toen ik daar was, is de enorme haat die onder een klein laagje van vernis ligt. Je hoeft er maar even aan te krabben en de haat komt boven."

"Mijn periode was 20 jaar geleden, tijdens de laatste rellen in maart 2004", neemt Thys het woord. "Wat mij opviel, is dat de Slavische volkeren heel goed hun geschiedenis kennen. Zij kunnen 1.000 jaar teruggaan en weten wat er gebeurd is. Wij hebben daar iets meer moeite mee."

Volgens de Kruif is ook hier Rusland niet ver weg. "Ik denk dat Rusland ook gebaat is om via Servië zoveel mogelijk onrust op de Balkan te veroorzaken, dat is ook van strategisch belang."

Thys spreekt in dat opzicht over een "proxy war" waarbij twee partijen een oorlog uitvechten via bondgenoten. "Ik denk dat het uiteindelijk een deel is van de proxy war die we ook vinden in Afrika en Europa en die we ook gaan vinden in Azië. Een proxy war die gevoerd wordt tussen de grootmachten."