De megagevangenis van Haren, waarvan de bouw dertien jaar aansleepte, opent dit najaar de deuren. Maar in twee rapporten beoordeelt de Centrale Toezichtsraad voor het ­Gevangeniswezen (CTRG), een onafhankelijk overheidsorgaan dat toeziet op de mensenrechten van gedetineerden, Haren als deels gedateerd.

Het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen van de federale overheidsdienst Justitie, beter bekend als het Gevangeniswezen, reageert vandaag uitgebreider op de kritiek.

   • ‘Gevangenis van de toekomst’ botst nu al met Europese normen

De CTRG is bezorgd om de twee ‘time-outcellen’ en twee strafcellen die elke wooneenheid telt, bedoeld om gevangenen te kunnen isoleren. De CTRG merkt op dat het raam ondoorzichtig is en dat sommige bedden zijn uitgerust om gedetineerden te kunnen vastbinden.

Het Gevangeniswezen werpt tegen dat de strafcellen grote ramen hebben van melkglas, om ongewenste inkijk te vermijden. ‘De strafcellen zitten niet weggestopt in een kelder, maar zitten op de verdiepingen.’ De overheid stelt dat cellen met onvoldoende natuurlijk licht inderdaad niet geschikt zijn voor langere detentieperiodes, maar de strafcellen zijn daar niet voor bedoeld.

Fixatiebedden

‘Naast de strafcellen met fixatiebedden zijn er ook elf strafcellen zonder’, klinkt het verder. ‘Die zijn nog in voorbereiding. Die strafcellen kunnen uiteraard bij voorrang bezet worden.’ De CTRG heeft ook kritiek op de buitenruimte voor geïsoleerde gedetineerden. Die is omringd door hoge, betonnen muren ‘zonder enig uitzicht, zonder enig sporttoestel of zelfs maar een bank’.

‘De maximale verblijfsduur in een strafcel is negen dagen, met verlenging tot 14 dagen’, antwoordt de administratie. ‘Dat zijn dus geen wandelplaatsen voor langdurig gebruik.’ De wandelruimte wordt alleen voor de strafcellen gebruikt.

Voor de ‘time-outcellen’ bestaat geen wettelijk kader, stelt de CTRG, dat een ‘volledige herziening’ eist. Het Gevangeniswezen stelt dat er wel een wettelijke basis gevonden kan worden. ‘Het gebruik ervan zal, tenzij op vraag van gedetineerde zelf, beperkt zijn tot enkele uren. Wanneer er acuut gevaar voor zelfdoding is, kan die cel gebruikt worden. Niet om de persoon te straffen, maar ter bescherming van zichzelf.’ Ook in andere gevangenissen wordt het principe gebruikt.

Voorzieningen voor kinderen

De CTRG maakt zich ook zorgen om de voorzieningen voor kinderen onder de drie jaar, die moeders bij hen in de gevangenis mogen ­laten leven. Volgens Belgische en internationale regels moet de omgeving van de kinderen zo weinig mogelijk op een gevangenis lijken.

Het Gevangeniswezen zegt dat moeders met kinderen zo veel mogelijk in de open gevangenis zullen worden gehuisd. Verder zegt de administratie: ‘Die binnenplaats is extra naast de gewone wandelingen. Die binnenplaats is vrij toegankelijk voor de moeders met kinderen. Uiteraard zal die zo kindvriendelijk mogelijk ingericht worden.’

Beveiligde afdeling

De rapporten bekritiseren ook de afdeling van Haren die extra beveiligd is, terwijl de zwaarbeveiligde afdelingen bij de andere Belgische gevangenissen de laatste jaren net sloten wegens problemen.

‘Het klopt dat Haren net zoals andere gevangenissen collegiaal zijn rol zal moeten opnemen in het opvangen van de groep “moeilijk handelbare gedetineerden”’, klinkt de reactie. Volgens het Gevangeniswezen zijn er voldoende garanties dat de detentieomstandigheden aan alle normen voldoen. ‘De projectgroep is nog volop bezig met het uitschrijven van de verschillende regimes op de verschillende eenheden.’